Αρχαίο θέατρο Θάσου: ένα θέατρο με μακραίωνη ιστορία

• Παναγιώτα Απέργη - 5 Αυγούστου 2021

Από τα σημαντικότερα ιστορικά και αρχαιολογικά αξιοθέατα του νησιού, αν ίσως όχι ευρέως γνωστό, είναι το αρχαίο θέατρο, το οποίο βρίσκεται σε μία φυσική κοιλότητα του λόφου της ακρόπολης της αρχαίας πόλης της Θάσου, στη θέση της οποίας είναι χτισμένος ο σύγχρονος οικισμός του Λιμένα. Το θέατρο, ένα από τα αρχαιότερα της χώρας μας, έχει θέα στη θάλασσα, το λιμάνι, δίπλα στο Εβραιόκαστρο, το αρχαίο τείχος και ένα μονοπάτι το οποίο το συνδέει με την Ακρόπολη.

Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές (Ιπποκράτης, Περί Επιδημιών Α΄ 20) στη Θάσο υπήρχε ένα θέατρο, ήδη από τον 5ο αι. π.Χ., χωρίς, ωστόσο, να διευκρινίζεται, αν η αναφορά γίνεται για το συγκέκριμενο θέατρο ή για κάποιο άλλο.

Κάτω από το θέατρο, στους πρόποδες της Ακρόπολης, εικάζεται πως βρισκόταν το ιερό του Διονύσου, ενώ μέσα στον τριγωνικό περίβολο ανακαλύφθηκαν δύο ναόσχημα χορηγικά μνημεία, έργα Αθηναίων γλυπτών του 4ου αι. π.Χ., με ορατά σήμερα μόνο τα θεμέλια του ενός, αλλά και δύο αρχαιότεροι βωμοί.

Οι αρχαιολόγοι συμπεραίνουν πως, στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ., χτίστηκε η σκηνή με τη μαρμάρινη πρόσοψη και το προσκήνιο που αποτελούνταν από 12 δωρικούς κιονίσκους αφιερώθηκε στον Διόνυσο από τον Θάσιο Λυσίστρατο, γιο του Κόδιδος. Ο όροφος του προσκηνίου ήταν χτισμένος σε δωρικό ρυθμό, αλλά σε μικρότερη κλίμακα, ενώ μέχρι σήμερα σώζονται ένας ολόκληρος κίονας και διάφορα άλλα κομμάτια του, χωρίς να υπάρχουν στοιχεία για τη μορφή της ορχήστρας και του κοίλου. Μάλιστα, τα εδώλια που διασώζονται είναι κατασκευασμένα από απλούς μαρμάρινους πλίνθους, ενώ σε πολλά είναι χαραγμένα ονόματα ατόμων ή οικογενειών που είχαν κρατημένες θέσεις.

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι. π.Χ., η θεατρική δραστηριότητα εικάζεται πως ήταν έντονη, με πολλούς καλλιτέχνες να εμφανίζονται εκεί για σημαντικές γιορτές, ενώ από τον 1ο αι. μ.Χ., το θέατρο χρησιμοποιήθηκε για θηριομαχίες και αγώνες μονομάχων και στην συνέχεια, την περίοδο της δυναστείας των Σεβήρων (193-235 μ.Χ.), το θέατρο μετασκευάστηκε και η ορχήστρα μεταβλήθηκε σε αρένα με την τοποθέτηση βαριών θυρών, που έφραζαν τις παρόδους.

Κατά τη διάρκεια του 2ου αι. μ. Χ. άρχισαν να πραγματοποιούνται σημαντικές αλλαγές στο κτήριο της σκηνής, όταν ο Ηραγόρας, γιός του Ευφρίλλου, και η σύζυγός του, ύψωσαν κατά μήκος της ορχήστρας ένα θωράκιο με κιγκλίδωμα για την ασφάλεια των θεατών, ενώ, για να έχουν καλύτερη ορατότητα οι θεατές η κλίση του νέου κοίλου έγινε μεγαλύτερη, μια πρακτική συνηθισμένη κατά τις μετατροπές των αρχαίων θεάτρων σε αρένες.

Με την τρίτη και τελευταία παρέμβαση, κατά τη λεγόμενη ρωμαϊκή φάση, το κοίλο, που βλέπουμε σήμερα, με τις τρεις κλίμακες χωρίστηκε σε τέσσερις κερκίδες και, στην ύστερη ρωμαϊκή εποχή, ανήκουν τα πρόχειρα εδώλια που σώζονται στο κοίλο και η τελευταία μετασκευή του κτηρίου της σκηνής, ενώ ο χώρος του θεάτρου, κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο, χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο.

Οι πρώτες ανασκαφές στο χώρο του θεάτρου έγιναν το 1864, αλλά σταμάτησαν για να ακολουθήσει μια συστηματική ανασκαφή, το 1920, από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, κατά τη διάρκεια της οποίας αποκαλύφθηκαν το κοίλο του θεάτρου, η ορχήστρα, οι πάροδοι και ένα τμήμα της σκηνής. Το 1957 οι ανασκαφικές εργασίες και επεμβάσεις πήραν πιο συγκεκριμένη μορφή, έτσι ώστε το Αρχαίο Θέατρο της Θάσου να ενταχθεί στο πρόγραμμα παραστάσεων του Φεστιβάλ Φιλίππου – Θάσου, που ξεκινούσε το 1961.

Οι εργασίες αποσκοπούσαν στην αποκατάσταση των τριών πρώτων σειρών εδωλίων του κοίλου, την in situ στερέωση των μαρμάρινων εδωλίων και την κατασκευή ξύλινων προσωρινών καθισμάτων. Το αρχαίο θέατρο χρησιμοποιήθηκε για παραστάσεις και συναυλίες, ενώ σήμερα, λόγω των εργασιών αποκατάστασης που εκτελούνται, παραμένει μη επισκέψιμο.