Ο Ντάσιελ Χάμετ(1894-1961) θεωρείται ο άνθρωπος που γέννησε την αμερικάνικη αστυνομική λογοτεχνία. Μ’ αυτόν, η αστυνομική αφήγηση περνά καθαρά στο ρεαλισμό. Ο βασικός του ήρωας είναι ο επαγγελματίας ιδιωτικός ντετέκτιβ, ο οποίος δρα στις δεκαετίες του 1920 και 1930, σε ένα περιβάλλον όπου τα πρόσωπα κινούνται στους μελαγχολικούς και σκοτεινούς δρόμους των μεγάλων πόλεων, επιβιώνοντας μετά από την αμφίβολης σημασίας εξιχνίαση ενός εγκλήματος. Είναι το αστυνομικό είδος που στα ελληνικά αποδίδεται ως «σκληρό» αστυνομικό μυθιστόρημα ή θρίλερ, το οποίο θα εκπροσωπήσουν άψογα ο Ρέημοντ Τσάντλερ(1888-1959) και ο Ρος Μακντόναλντ(1915-1983).

Με το έργο «Η Μάσκα του Δημήτριου» του Έρικ Άμπλερ, που κυκλοφόρησε το 1939, και σκηνικό τα Βαλκάνια παραμονές του πολέμου, το αστυνομικό μυθιστόρημα εξελίσσεται, συνδυάζοντας την κατασκοπία των κρατών, τις πολιτικές σκοπιμότητες και το οργανωμένο έγκλημα, οδηγώντας μας στο καθαρά κατασκοπευτικό μυθιστόρημα του «Κατάσκοπου που γύρισε από το κρύο» του Τζoν Λε Καρέ.

Με την αφήγηση αστυνομικών ιστοριών αυτού του είδους ασχολήθηκαν τρεις μεγάλοι λογοτέχνες του 20ου αιώνα οι Γκράχαμ Γκρην (1904-1991), Φρίντριχ Ντύρενματ(1921-1990) και Χόρχε Λουίς Μπόρχες(1899-1986).

Το ψυχολογικό αστυνομικό μυθιστόρημα, όπου ο ήρωας κατεχόμενος από προσωπικά ψυχολογικά τραύματα καλείται να λύσει το μυστήριο, εμφανίζεται μετά τον πόλεμο στην Αμερική, αλλά γίνεται γνωστό στη Γαλλία και στη συνέχεια στην υπόλοιπη Ευρώπη, ως «μαύρο» μυθιστόρημα από τα 6 μυθιστορήματα του Κορνέλ Γούλριτζ(1903-1968), που έφεραν στον τίτλο τους τη συγκεκριμένη λέξη: «Η μαύρη κουρτίνα», «Η νύφη φορούσε μαύρα», «Το μαύρο άλλοθι» κ.τ.λ..

«Το αστυνομικό μυθιστόρημα δεν έχει ανάγκη από υπεράσπιση γιατί, αν μη τι άλλο, διασώζει την τάξη σε μια εποχή αταξίας». - Χόρχε Λουίς Μπόρχες

Με τον Τομ Ρίπλεϋ, τον ήρωα της Πατρίτσια Χάισμιθ, στη δεκαετία του 1950, αντιστρέφονται τα ως τώρα καθιερωμένα, εισάγεται ο «αρνητικός» ήρωας, γοητευτικός αλλά εγκληματίας, που προσπαθεί να ξεφύγει από τον νόμο και ανακουφιζόμαστε, όταν ξεφεύγει της τιμωρίας. Τώρα πια πρωταγωνιστούν ο δολοφόνος, ο διεφθαρμένος αστυνομικός παράλληλα με τον ευφυή αστυνομικό ή τον επαγγελματία ντετέκτιβ.

Στη Σοβιετική ένωση του προηγούμενου αιώνα και μέχρι το 1960, το αστυνομικό μυθιστόρημα ήταν ένα «αντιδραστικό» και εγκαταλειμμένο είδος αφήγησης. Για την ευρωπαϊκή αριστερά, πάλι, ο πάγος με το αστυνομικό μυθιστόρημα άρχισε να σπάζει μετά το Μάιο του ’68 στη Γαλλία και, λίγο αργότερα, στην Ισπανία, το 1984, με το «Φόνο στην Κεντρική Επιτροπή» του Μανουέλ Β. Μονταλμπάν .

Με τον σινολόγο Ρόμπερτ Βαν Γκούλικ(1910-1967), που δημιούργησε αστυνομικές ιστορίες στην Κίνα του 7ου αιώνα με πρωταγωνιστή τον δικαστή Τι, το αστυνομικό μυθιστόρημα στρέφεται συχνά στο παρελθόν, κριτικάροντάς το εποικοδομητικά, όπως στα έργα «Τριλογία του Βερολίνου» του Φίλιπ Κερ , με σκηνικό τη ναζιστική Γερμανία και «Τετραλογία του Λος Άντζελες» του Τζέημς Ελλρόυ, όπου παρουσιάζεται το Λος Άντζελες της δεκαετίας του 1950 πνιγμένο στη διαστροφή.

Με τον Μονταλμπάνο του Αντρέα Καμιλλέρι (1925-2019) ξεδιπλώνονται οι ξαφνικές ιδιομορφίες και διαστροφές της κοινωνικής ζωής στη Βιγκάτα, τη σικελική πόλη δράσης του ήρωα, η οποία βρίσκεται στο μεταίχμιο της παράδοσης και του σύγχρονου πολιτισμού.

«Την πλοκή τη θέλω σαν ξυλογραφία. Τους χαρακτήρες μου, όμως, τους θέλω τρισδιάστατους, σαν να είναι ο καθένας τους αδελφός κάποιου στον κόσμο». - Ζορζ Σιμενόν

Μετά τη δεκαετία του 1960 σημαντική ανάπτυξη, και μάλιστα με επιτυχία, γνωρίζει το αστυνομικό μυθιστόρημα στις σκανδιναβικές χώρες και στις μεσογειακές, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας(το πρώτο αστυνομικό μυθιστόρημα ήταν το «Το έγκλημα στο Ψυχικό», του Παύλου Νιρβάνα(1866-1937).

Σήμερα η παγκοσμιοποίηση του εμπορίου δείχνει ότι αυτό το είδος, το οποίο αναπτύχθηκε κυρίως σε κοινοβουλευτικές δημοκρατίες δυτικού τύπου, έχει σπάσει τους όποιους περιορισμούς και δίνει σημαντικά έργα σε διάφορα κράτη με ήρωες από την Ινδία, τη φυλή των Ναβάχο, την Ιαπωνία, το Μεξικό, τη Νότια Αφρική και την Τανζανία.