Νικηφόρος Βρεττάκος: Ο χαμογελαστός ποιητής «του φωτός και της αγάπης» που ύμνησε την ειρήνη και την αγάπη

• Παναγιώτα Απέργη - 17 Σεπτεμβρίου 2024

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου του 1912 στις Κροκεές Λακωνίας και, αφού ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στο Γύθειο, μετακόμισε στην Αθήνα, όπου γράφτηκε στη Νομική Σχολή. Ωστόσο, λόγω του εκτεταμένων οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε, αναγκάστηκε πολύ γρήγορα να εγκαταλείψει το όνειρό του για πανεπιστημιακές σπουδές και άρχισε να εργάζεται ως υπάλληλος σε εταιρεία υδραυλικών έργων αποξήρανσης, κάνοντας, παράλληλα, όποια δουλειά μπορούσε για να επιβιώσει.

Την ίδια περίοδο άρχισε να γράφει τα πρώτα του έργα, τυπώνοντας την πρώτη του ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Κάτω από σκιές και φώτα» σε ηλικία 18 ετών, ενώ ακολούθησε το «Κατεβαίνοντας στη σιγή των αιώνων», που προσέλκυσε το ενδιαφέρον του λογοτεχνικού κόσμου και, ιδιαίτερα, του Κωστή Παλαμά.

Τελευταίο του έργο, πριν πάρει μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, πολεμώντας στην πρώτη γραμμή ως απλός στρατιώτης και αμέσως μετά εντασσόμενος στην Εθνική Αντίσταση και το ΕΑΜ, ήταν ο «Ο πόλεμος», το οποίο κατέληξε στην πυρά από το καθεστώς Μεταξά.

Με την εγκαθίδρυση της Χούντας αυτοεξορίστηκε στην Ελβετία, απ’ όπου ταξίδεψε ανά την Ευρώπη, συμμετέχοντας σε ραδιοφωνικές εκπομπές και φεστιβάλ ποίησης και λαμβάνοντας τιμητικές βραβεύσεις από ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Παράλληλα, ολοκλήρωση τη συγγραφή και την επεξεργασία του αυτοβιογραφικού κειμένου «Οδύνη» που εκδόθηκε το 1969 στη Νέα Υόρκη.

Κατά τη διάρκεια της αδιάκοπης ποιητικής του πορείας, εξέδωσε περισσότερες από 15 ποιητικές συλλογές και αρκετά πεζά έργα, τα οποία απηχούν τις προοδευτικές του ιδέες και υμνούν με τρόπο ειλικρινή και μεστό την ειρήνη, τον ανθρωπισμό, την αγάπη, τη φύση και το ελληνικό πνεύμα. Προοδευτικά, πέρασε από τον λυρισμό στην έντονη δραματική γραφή, καταλήγοντας, στην τρίτη και ωριμότερη περίοδο της δημιουργίας του στον συγκερασμό και των δυο, προκειμένου να εκφράσει απλά και γλαφυρά τον βαθύ κοινωνικό προβληματισμό του.

Για την παρουσία του στα ελληνικά Γράμματα προτάθηκε τέσσερις φορές για βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, τη μία φορά, μάλιστα, από τον Γιάννη Ρίτσο, ενώ τιμήθηκε, μεταξύ άλλων, τρεις φορές με το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης, καθώς και με το Αριστείο Γραμμάτων από την Ακαδημία Αθηνών, της οποίας έγινε μέλος το 1989.

Ωστόσο, το 1958, κατηγορήθηκε μαζί με τους Γιάννη Ρίτσο και Μάρκο Αυγέρη για παράβαση του Ν.509, «Περὶ μέτρων ασφαλείας του Κράτους, του πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών» για το βιβλίο του «Ο ένας από τους δύο κόσμους», στο οποίο παρουσιάζει με σύντομο πλην όμως ανάγλυφο τρόπο το ταξίδι την πρώτη επαφή του με τη Σοβιετική Ένωση και όλους όσοι συμμετείχαν στην Παγκόσμια Συνάντηση Δημοκρατικής Νεολαίας, που διοργανώθηκε το 1957 στη Μόσχα.

Στην προσωπική του ζωή ήταν παντρεμένος με την Καλλιόπη Αποστολίδη, την οποία γνώρισε στις αρχές του ‘30 όταν αυτός εργαζόταν στις Γενικές Αποθήκες Στρατού, στον Πειραιά και εκείνη ήταν φοιτήτρια της Φιλολογίας. Μαζί της απέκτησε δυο παιδιά, την Τζένη και τον Κώστα. Ακόμη, υπήρξε στενός φίλος του ομοτέχνου του, Άγγελου Σικελιανού, αλλά και τους ζεύγους Τατιάνα και Ροζέ Μιλλιέξ.

Παράλληλα με το λογοτεχνικό του έργο, εργάστηκε ως δημοσιογράφος στις εφημερίδες «Αλλαγή», «Ανεξάρτητος Τύπος», «Προοδευτικός Φιλελεύθερος», «Καθημερινά Νέα», «Μάχη», «Ώρα» και στο περιοδικό «Ελεύθερα Γράμματα, όπου διετέλεσε αρχισυντάκτης και διευθυντής, γράφοντας μνημειώδεις κριτικές για όλους τους μεγάλους Έλληνες ποιητές, αλλά και για νέους καλλιτέχνες, που αργότερα εδραιώθηκαν στον χώρο.

Ο «ποιητής της ελπίδας και της ανθρωπιάς» με το διαρκώς ρυτιδιασμένο πρόσωπο και το χαμογελαστό βλέμμα έφυγε από τη ζωή στις 4 Αυγούστου του 1991, ενώ ατένιζε τον αγαπημένο του Ταΰγετο, από το οικογενειακό κτήμα στην Πλούμιτσα Λακωνίας.