Θεόδωρος Παπαγιάννης: Ο μεγάλος δάσκαλος, ο υπέροχος δημιουργός, ο διαχρονικός γλύπτης - ποιητής

• Παναγιώτα Απέργη - 5 Ιουλίου 2020

Ο Θεόδωρος Παπαγιάννης γεννήθηκε, το 1942, στο Ελληνικό Ιωαννίνων, σπούδασε στην Ανωτέρα Σχολή Καλών Τεχνών (Α.Σ.Κ.Τ.) Αθηνών µε υποτροφία και δάσκαλο τον Γιάννη Παππά.

Έπειτα, συνέχισε τις σπουδές του και έκανε μια σειρά από ενημερωτικά ταξίδια τόσο στο Μεσογειακό χώρο, τον οποίο θεωρεί κοιτίδα του πολιτισμού και πηγή ανεξάντλητη, όσο και στην Ευρώπη, ενώ διετέλεσε τακτικός καθηγητής στην Α.Σ.Κ.Τ. Αθηνών, έχοντας, παράλληλα, τιμηθεί µε πολλά βραβεία και διακρίσεις, με τα γλυπτά του να κοσμούν πολλούς δημόσιους χώρους στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

«…Το σχέδιο μού χαρίζει συχνά μεγάλες συγκινήσεις, είναι ο καλύτερός μου σύνδεσμος με τη φύση και μέσα από αυτό γίνεται η μετάγγιση νέου αίματος στη δουλειά μου. Σχεδιάζοντας πολλές φορές έκανα ατέλειωτα ταξίδια στα όνειρά μου, επανέφερα μνήμες από το παρελθόν, που είχαν χαραχθεί μέσα μου. Το παιχνίδισμα της γραμμής έπαιρνε τη μορφή μιας γοητευτικής περιπέτειας. Αγαπώ το σχέδιο γιατί μου δίνει τη δυνατότητα να εμβαθύνω στη ζωή και τη φύση και προσπαθώ να του είμαι πιστός φίλος».

Στα δώδεκα με δεκατρία του χρόνια, φανέρωσε το ταλέντο του με τη δημιουργία μιας σειράς κεφαλιών σκαλισμένων στην πέτρα, απειρότεχνων ακόμη, αλλά πολύ εκφραστικών, τα οποία προαναγγέλλουν τα δυο χαρακτηριστικά της τέχνης του: τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα και την αναζήτηση της έκφρασης .

Στα έργα του διακρίνουμε τον δεξιοτέχνη της χειροτεχνικής παράδοσης, τον Ηπειρώτη μάστορα της αργυροχοΐας, τον καλλιτέχνη που ακούραστα εξερευνά την πέτρα , το μάρμαρο , τον χαλκό και κάθε άλλη μορφή πρώτης ύλης: ξύλο , σίδερο , πηλό , συνθετικές ύλες , αλλά και αντικείμενα δεύτερης χρήσης , που προσθέτουν τη δική τους ιστορία στην αφήγηση του έργου του.

Σύμφωνα με τον πρόλογό του, στο βιβλίο του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Ελληνικό Ιωαννίνων, ήθελε και κατάφερε να δημιουργήσει ένα μουσείο μοναδικό στο είδος του, που να μιλά για το ψωμί , τον ευεργέτη , τον ξενιτεμένο , τον πνευματικό άνθρωπο , τον Ηπειρώτη μάστορα , τον βοσκό , τον γεωργό , τη μάνα , τη μάθηση , την τέχνη , την ιστορία , το δέσιμο και την εξάρτηση του ανθρώπου από τη φύση .

Και τα κατάφερε να στεγάσει το μουσείο του στο Σχολείο, εκεί που έμαθε τα πρώτα γράμματα, στον τόπο που του έδωσε τα βιώματα και τις μνήμες, οι οποίες τον συνοδεύουν στη ζωή και του δίνουν τροφή για δημιουργία, με τα έργα να γεμίζουν το κτήριο αλλά και την ύπαιθρο της ιδιαίτερης πατρίδας του.

Στο έργο του η ανθρώπινη μορφή , ιδιαίτερα η γυναικεία , ξεχωρίζει. Είναι η μητριαρχικά παντοδύναμη που κυοφορεί τη ζωή και ο γλύπτης την ταυτίζει με την ίδια την ύλη που της δίνει μορφή.

«Βλέπω το γυναικείο σώμα να μεταμορφώνεται σ’ ένα περιπετειώδες σύνολο από λόφους και πεδιάδες και το ρούχο του να παίρνει τον κυματισμό, που κάνει η άμμος στον πυθμένα της θάλασσας [...]Η γυναίκα σαν σχήμα παίρνει μια ποικιλία εκφράσεων στο έργο μου, αντιπροσωπεύει κάτι μαγικό, είναι το θηλυκό σχήμα, ο καρπός, η γέννηση της ζωής».

Τα πουλιά κατέχουν μια ξεχωριστή θέση μέσα στις δημιουργίες του, με αρμονικές κυρτές και κοίλες καμπύλες, αεροδυναμικές φόρμες, με αδρά, θαμπά και γυαλισμένα αστραφτερά μέρη.

«Η ανθρώπινη μορφή είναι κυρίαρχο θέμα στη δουλειά μου, η έννοια του έρωτα, της πάλης έχουν πάρει μια μεγάλη σημασία. Η σύνθεση με τις δύο φιγούρες, η πλοκή δύο όγκων, εξυπηρετεί τις πλαστικές μου επιδιώξεις. Τα πουλιά με τα αιχμηρά τους σχήματα και το αίσθημα της ελευθερίας που εκφράζουν, προσφέρονται για δυναμικές λύσεις […] Σ’ ένα μεγάλο τμήμα της δουλειάς μου που απουσιάζει το θέμα, προσπαθώ να εκφραστώ με καθαρές πλαστικές αξίες. Τίποτα περισσότερο από το αιώνιο πρόβλημα της γλυπτικής, με τα κενά και τα γεμάτα, τα μέσα και τα έξω, το παιχνίδι της σκιάς και του φωτός πάνω στον όγκο».

Μέσα σ’ αυτό το πλούσιο έργο, από το οποίο σ’ αυτό το κείμενο δεν έχουμε αγγίξει παρά ένα απειροελάχιστο ίχνος του, αναδύονται έργα εμπνευσμένα από αρχέγονες, αρχαιολογικές μνήμες. Ο Παπαγιάννης δημιουργεί μια σειρά από μικρογλυπτά σε στάση ικεσίας , με σηκωμένα τα χέρια ψηλά, από τα πιο όμορφα της μοντέρνας ελληνικής πλαστικής.

Σταδιακά, οι μορφές του παίρνουν μνημειακές διαστάσεις και γίνονται μορφές ιερατικές μετωπικές , συμβολικές με παράστημα μνημειακό και λυγερό, με υπερφυσικές διαστάσεις, που τονίζουν περισσότερο το μικρό, σε μέγεθος, σχηματοποιημένο κεφάλι.

Χιτώνες γεμάτοι στολίδια στις γυναίκες, ποδήρεις χιτώνες στους άνδρες, ζώνες και ταινίες εναλλάσσονται χρωματικά, χέρια που αγκαλιάζονται, που κινούνται που χαιρετούν, που ικετεύουν. Στον μεταλλικό σκελετό ο καλλιτέχνης δημιουργεί ένα πήλινο εκμαγείο, το οποίο ντύνει το έργο του ενσωματώνοντας το χρώμα μαζί με άλλα υλικά, μαρμαρόσκονη, άμμο και χώμα, με χρώματα που ακτινοβολούν, ενώ οι λεπτομέρειες των στολιδιών και των κοσμημάτων δίνονται με χαράξεις, ενθέσεις, σφραγίσματα κ.τ.λ..