Αντόνι Γκαουντί: Ο Καταλανός αρχιτέκτονας, ο πιστός Καθολικός που έκανε πράξη τη σουρρεαλιστική αρχιτεκτονική

• Παναγιώτα Απέργη - 27 Μαΐου 2023

Ο Αντόνι Γκαουντί γεννήθηκε στην πόλη Ρέους της Καταλονίας το 1852, από ταπεινή οικογένεια, και δεν παντρεύτηκε ποτέ. Από νωρίς ενδιαφέρθηκε για την αρχιτεκτονική και το 1869/70 πήγε για σπουδές στη Βαρκελώνη, το τότε πολιτικό και πνευματικό κέντρο της επαρχίας της Καταλονίας και την πιο σύγχρονη πόλη της Ισπανίας. Αποφοίτησε οκτώ χρόνια αργότερα καθώς διέκοψε τις σπουδές του για διάφορες άλλες δραστηριότητες και για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία.

Το στυλ του Γκαουντί πέρασε από διάφορες φάσεις. Αποφοιτώντας το 1878, τα έργα του εμφάνιζαν έναν εύθυμο βικτοριανισμό, αλλά σύντομα άρχισε να δημιουργεί έργα αντιπαραθέτοντας γεωμετρικές μάζες, οι επιφάνειες των οποίων ήταν κινούμενα σχέδια με τούβλα ή πέτρες με σχέδια, χαρούμενα κεραμικά πλακίδια και μεταλλικές κατασκευές με ερπετά ή λουλούδια.

Το γενικό αποτέλεσμα ήταν το Mudéjar-Μουδεχάρ, το κράμα μουσουλμανικού και χριστιανικού σχεδιασμού, που υιοθετεί σχέδια του γοτθικού ρυθμού και τα διαφοροποιεί, όχι στη δομή του κτηρίου, αλλά στους τύπους διακόσμησης και τα υλικά που χρησιμοποιούνται. Τέτοια έργα του Γκαουντί είναι τα : τα Casa Vicens (1878–80) και το παλάτι Güell (1886 and 1888) στη Βαρκελώνη και το El Capricho (1883–85) στην πόλη Κομίλας της Κανταβρίας.

Στη συνέχεια, πειραματιζόμενος με παραδοσιακές τεχνοτροπίες, το γοτθικό στυλ ή το μπαρόκ, δημιούργησε την Astorga – το Επισκοπικό Παλάτι (1887–93) – και το Casa de los Botines (1892–94) – αρχικά εμπορική αποθήκη και ιδιωτική κατοικία – και τα δύο στην πόλη Λεόν της ομώνυμης επαρχίας, και το Casa Calvet στη Βαρκελώνη (1898–1904) – επίσης εμπορική αποθήκη και ιδιωτική κατοικία.

Ωστόσο, μετά το 1902 τα σχέδιά του ξεφεύγουν από τη συμβατική στυλιστική ονοματολογία και, εκτός από ορισμένα απροκάλυπτα σύμβολα της φύσης ή της θρησκείας, τα κτίρια του Γκαουντί έγιναν ουσιαστικά αναπαραστάσεις της δομής και των υλικών τους.

Στη Βαρκελώνη με τη Villa Bell Esguard (1900–02), και το πάρκο Güell (1900–14) και την εκκλησία Colonia Güell (1898–περ. 1915) έφτιαξε κτήρια με τη λεγόμενη «εξισορροπημένη» κατασκευή, δηλαδή μια δομή σχεδιασμένη να στέκεται μόνη της χωρίς εσωτερικά στηρίγματα, εξωτερική στήριξη και άλλα παρόμοια ή, όπως παρατήρησε ο Γκαουντί, να στέκεται σαν ένα δέντρο.

Βασικά στοιχεία του συστήματός του ήταν οι προβλήτες και οι κολώνες, που γέρνουνγια να μεταδώσουν διαγώνιες ωθήσεις, και οι θόλοι με λεπτό κέλυφος από πλαστικοποιημένο πλακίδιο, που ασκούν πολύ μικρή ώθηση.

Αυτό το εξισορροπημένο σύστημα ο Καταλανός αρχιτέκτονας το εφάρμοσε σε δύο πολυώροφες πολυκατοικίες της Βαρκελώνης, την Casa Batlló (1904–06), και την Casa Milá (1905–10). Στην τελευταία μάλιστα οι διάφοροι όροφοι είναι δομημένοι σαν συστάδες από πλακάκια κρίνων με φλέβες από ατσάλι.

Ο εκκεντρικός Γκαουντί υπήρξε πήρε μέρος στην Renaixensa, μια καλλιτεχνική αναβίωση των τεχνών και των χειροτεχνιών συνδυασμένη με την πολιτική αναβίωση, που είχε τη μορφή ενός ένθερμου « αντικαστιλιάνικου καταλανισμού», με στόχο να αναζωογονηθεί ο τρόπος ζωής στην Καταλονία, που είχε κατασταλεί από την κυριαρχία της καστιλιάνικης ζωής της κυβερνητικής Μαδρίτης.

Το θρησκευτικό σύμβολο της Renaixensa στη Βαρκελώνη ήταν η κατασκευή της εκκλησίας Sagrada Familia, ένα έργο, που του ανατέθηκε το 1863, άρχισε να κατασκευάζεται το 1882 και επρόκειτο να απασχολήσει τον Γκαουντί σε όλη του την καριέρα, χωρίς, όμως να το τελειώσει, αφού όταν πέθανε είχε κατασκευαστεί περίπου μόνο το 10-15% του έργου.

Δουλεύοντας σε αυτό, ο Γκαουντί γινόταν όλο και πιο ευσεβής και, μετά το 1910, εγκατέλειψε σχεδόν όλες τις άλλες εργασίες, απομονώθηκε και διέμενε στο εργαστήριό του. Στα σχέδια και τις μακέτες του για την εκκλησία της Sagrada Familia, ο Καταλανός καλλιτέχνης συνδύασε την αρχιτεκτονική με τη γλυπτική, εξισορρόπησε το καθεδρικό-γοτθικό στυλ με το περίπλοκο συμβολικό δάσος από διπλούς διαδρόμους, μια περιπατητική στοά με επτά αψιδωτά παρεκκλήσια, πύργους και τρεις πύλες, η καθεμία διαφορετική ως προς τη δομή και τη διακόσμηση, βασισμένα σε αντίγραφα φυτών και ζώων.

Ο θάνατός του, το 1926, ήταν τραγικός. Ενώ πήγαινε στον εσπερινό, ο Γκαουντί χτυπήθηκε από τρόλεϊ, και καθώς ήταν τόσο άσχημα ντυμένος και με μόνα υπάρχοντα στις τσέπες του μόνο σταφίδες και αμύγδαλα, θεωρήθηκε άπορος και δεν του προσφέρθηκε εγκαίρως βοήθεια. Αναγνωρίστηκε την επόμενη μέρα της μεταφοράς του στο νοσοκομείο, όπου η επιδείνωση της υγείας λόγω των τραυμάτων, λίγες μόλις εβδομάδες αργότερα , τον οδήγησε στον θάνατο στα εβδομήντα τέσσερα χρόνια του.

Μετά το θάνατό του, οι εργασίες συνεχίστηκαν στη Σαγκράδα Φαμίλια μέχρι τον 21ο αιώνα. Το 2010 η ημιτελής εκκλησία καθαγιάστηκε ως βασιλική από τον Πάπα Βενέδικτο XVI, και συνεχίζει να κατασκευάζεται με το σημερινό σχέδιο, βασισμένο σε ανακατασκευασμένες εκδοχές των χαμένων σχεδίων του Γκαουντί και σε μοντέρνες προσαρμογές, με στόχο να τελειώσει το 2026.