Μητέρα: η πιο όμορφη λέξη στα χείλη της ανθρωπότητας
- Παναγιώτα Απέργη - 8 Μαΐου 2020
Με τη γιορτή της μητέρας να «έρχεται» σε λίγα εικοσιτετράωρα, ας δούμε πότε, πώς ξεκίνησε και πώς καθιερώθηκε η Παγκόσμια Ημέρα της Μητέρας.
Η Παγκόσμια Ημέρα της Μητέρας είναι ημέρα εορτασμού της μητρότητας, αλλά και μια συμβολική ένδειξη ευχαριστιών προς τη μητέρα, μια γιορτή με αρχαιοελληνικές αναφορές στη λατρεία της μικρασιατικής φρυγικής θεάς Κυβέλης, της Μητέρας των θεών, όπως την προσφωνεί ο Πίνδαρος («Κυβέλα, Μάτερ θεών»).
Η μητέρα Γη (Γαία), σύζυγος του Ουρανού, είναι η προσωποποίηση της φύσης, που λατρεύεται σαν υπέρτατη θεότητα, χάρη στη γέννηση όλου του κόσμου. Η λατρεία περνά στη συνέχεια στην κόρη της, την Κυβέλη, την αποκαλούμενη από τους Έλληνες Ρέα, που ήταν σύζυγος και αδερφή του Κρόνου.
Η Ρέα λατρεύεται σαν «Μητέρα των Θεών», καθώς φαίνεται να είναι η πρώτη, που γέννησε με τοκετό και ανέθρεψε τα παιδιά της με μητρικό γάλα, με τους αρχαίους Έλληνες να την «τιμούν» κάθε άνοιξη, την περίοδο της ανθοφορίας και της γονιμότητας της φύσης, καθώς και η ίδια η Ρέα ήταν θεά της γης και της γονιμότητας, καθιστώντας σαφές πως στην αρχαία Ελλάδα οι έννοιες Μητέρα και γονιμότητα είναι ταυτόσημες.
Ο Όμηρος, πάλι, στη Ραψωδία Λ, γνωστή κι ως Νέκυια, στην Οδύσσεια παρουσιάζει τον Οδυσσέα να κατεβαίνει στον Άδη με εντολή της Κίρκης, για να συναντήσει το μάντη Τειρεσία και να τον ρωτά για τη σωτηρία του ίδιου και των συντρόφων του. Στην κατάβαση αυτή, ο Όμηρος τοποθετεί μια από τις συγκινητικότερες συναντήσεις που αναφέρονται στον παγκόσμιο ποιητικό λόγο, αυτή της συνάντησης του περιπλανώμενου Οδυσσέα με την οπτασία της μητέρας του, της Αντίκλειας, η οποία είχε πεθάνει στο διάστημα της μακρόχρονης απουσίας του γιου της στην Τροία.
Ο δακρυσμένος Οδυσσέας ζητά από τη μητέρα να του πει την αιτία που την οδήγησε στον θάνατό της και πληροφορίες για την οικογένειά του.
Η Αντίκλεια απαντά σε όλα τα ερωτήματα του γιου της και σημειώνει πως αιτία του θανάτου της ήταν ο καημός και η πίκρα που της άφησε η φυγή του στην Τροία και η βαθιά της στεναχώρια για την τύχη του στον πόλεμο, με τον Οδυσσέα να προσπαθεί να αγκαλιάσει, ανεπιτυχώς, το είδωλό της.
Ανατρέχοντας σε άλλες παραδόσεις, αναφορές και μύθους γίνεται φανερό πως η γυναίκα, χάρη στη δυνατότητά της να δημιουργεί ζωή, διασφάλιζε την επιβίωση και τη συνέχιση της φυλής με τον άνδρα να αναλαμβάνει το καθήκον της προστασίας- υποστήριξης αυτής της διαδικασίας.
Έτσι, άρχισε, σιγά - σιγά, να καθορίζεται η θέση της γυναίκας στις διάφορες κοινωνίες από την προϊστορία μέχρι και τους κατοπινότερους αιώνες, «αναδύοντας» δυο είδη κοινωνιών: τις μητριαρχικές κοινωνίες, όπου ο ρόλος της γυναίκας ως δημιουργού ζωής την έβαζε στην κορυφή και τις πατριαρχικές κοινωνίες, όπου σε ακραίες περιπτώσεις ο ρόλος της περιοριζόταν, αποκλειστικά, σ' αυτόν του γεννήτορα ζωής και διαιώνισης της γενιάς.
Μία, όχι και τόσο πρόσφατη, εκδοχή της Ημέρας της Μητέρας εντοπίζεται στην Αγγλία του 1600 και είναι γνωστή ως «Mothering Sunday». Κατ' αυτή την μέρα, η οποία γιορταζόταν την 4η Κυριακή της Σαρακοστής, προς τιμή όλων των μητέρων της Αγγλίας, οι υπηρέτες που έμεναν στα σπίτια των αφεντικών τους έπαιρναν μία μέρα άδεια, για να επιστρέψουν στα σπίτια τους και να περάσουν την ημέρα με τις μητέρες τους.
Το 1865, η Άνν Τζάρβις δημιούργησε ένα αμερικάνικο κίνημα των γυναικών-μητέρων με το όνομα «Mothers Friendships Day» κατά την περίοδο του Αμερικάνικου εμφύλιου πολέμου, με σκοπό να σταματήσει να σταματήσει ο εμφύλιος σπαραγμός, ο οποίος οδηγούσε στον θάνατο των παιδιών τους.
Το κίνημα αυτό δραστηριοποιήθηκε υπέρ της ειρήνης με διάφορες ακτιβιστικές δραστηριότητες και συνέχισε τις δράσεις ακόμα και μετά τη λήξη του πολέμου, με σημαντικότερη, ίσως, τον αγώνα για την επανένωση οικογενειών, που είχαν χωριστεί κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Η κόρη της Άνν Τζάρβις, θέλοντας να τιμήσει την μητέρα της, η οποία πέθανε το 1905, συνέχισε δυναμικά το έργο της , με σύνθημά της ότι «η μητέρα είναι το πρόσωπο που έχει κάνει τα περισσότερα για τον καθένα από οποιονδήποτε άλλον στον κόσμο».
Το 1914, ο τότε αμερικανός πρόεδρος Γούντροου Γουίλσον, με προεδρικό διάταγμα που υπέγραψε, όριζε τη δεύτερη Κυριακή του Μάη, επίσημα, ως εθνική γιορτή για τις Η.Π.Α. σαν Ημέρα της Μητέρας, ενώ η ίδια η Τζάρβις, επέλεξε ως σύμβολο για τη γιορτή το λευκό γαρύφαλλο, επειδή «το λευκό του χρώμα συμβολίζει την αλήθεια, την αγνότητα και τη φιλευσπλαχνία της μητρικής αγάπης· το άρωμά του, τη μνήμη και τις προσευχές της».
Με την εξάπλωση, ωστόσο, του Χριστιανισμού στην Ευρώπη, η γιορτή μεταβλήθηκε προς τιμή της «Μητέρας Εκκλησίας», οδηγώντας τον κόσμο να τιμά, ταυτόχρονα, τη μητέρα και την εκκλησία με παραδοσιακότερα δώρα τα λουλούδια, τα φυτά και τις σοκολάτες.
Στην Ελλάδα, η Γιορτή της Μητέρας καθιερώθηκε το 1929 και συνδέθηκε, αρχικά, με τη γιορτή της Υπαπαντής στις 2 Φεβρουαρίου, τότε που η ορθόδοξη εκκλησία γιορτάζει τη μετάβαση του Ιωσήφ και της Παναγίας στο Ναό για την ευλογία του Ιησού μετά το 40ήμερο που πέρασε από τη γέννησή του.
Ακολουθώντας το παράδειγμα των Η.Π.Α., από τη δεκαετία του 1960 και έπειτα, ο εορτασμός της Ημέρας της Μητέρας πραγματοποιείται κάθε χρόνο τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου, με πολλές χώρες, βέβαια, να έχουν διαφορετικές ημερομηνίες για την εν λόγω γιορτή.
Παρόλα αυτά, έπειτα από την παρείσφρηση της διαφήμισης στην προβολή της Γιορτής της Μητέρας, έχει παρατηρηθεί πως ο παραδοσιακός της χαρακτήρας έχει χαθεί και την έχει μετατρέψει σε ένα εμπορευματοποιημένο προϊόν, όπως άλλωστε κι άλλες γιορτές, αποτελώντας, έτσι, για ορισμένα επαγγέλματα, μια νέα πηγή εσόδων.
