D-Day: Η Επιχείρηση Overlord και η αρχή του τέλους της ναζιστικής κυριαρχίας

• Παναγιώτα Απέργη - 6 Ιουνίου 2021

Ο όρος D -Day είναι στρατιωτικός χαρακτηρισμός του Ν.Α.Τ.Ο. και δηλώνει την επί χάρτου άσκηση σχετικά με τη μέρα εφαρμογής γενικής προσβολής εχθρικών στόχων από ξηρά, θάλασσα και αέρα, η οποία ακολουθείται από πραγματικές επιχειρήσεις.

Οι συζητήσεις και η έναρξη της Επιχείρησης Overlord

Το καλοκαίρι του 1943 βρήκε τους Γερμανούς να κατέχουν στην Ευρώπη όλα τα εδάφη που είχαν αποκτήσει με τις εκστρατείες τους από 1939 έως το 1941 (με εξαίρεση τις ουδέτερες Ισπανία, Πορτογαλία, Ελβετία, Σουηδία), τα περισσότερα από τις συγκρούσεις τους με τους Ρώσους στα χρόνια 1941-1942 και να διατηρούν τις θέσεις, που είχαν αποκτήσει με τη βοήθεια των Ιταλών συμμάχων τους στις ακτές της Β. Αφρικής, με μειωμένη κάπως την οικονομική τους δύναμη.

H συνάντηση των Τσόρτσιλ, Ρούσβελτ, Στάλιν στην Τεχεράνη, από τις 28 Νοεμβρίου ως την 1η Δεκεμβρίου 1943, οδήγησε σε έγκριση έναρξης της επιχείρησης Overlord (κωδική ονομασία της απόβασης της Νορμανδίας) με ανώτατο διοικητή των συμμαχικών δυνάμεων και υπεύθυνο σχεδιασμού τον Ντουάιτ Αϊζενχάουερ.

Οι Σύμμαχοι προβληματίζονταν σχετικά με την τοποθεσία της απόβασης, μεταξύ του Πα ντε Καλέ, που βρισκόταν πιο κοντά στη Βρετανία, όπου στρατοπέδευαν οι δυνάμεις τους, και της Νορμανδίας που είχε ασθενέστερη άμυνα. Τελικά επιλέχθηκε η Νορμανδία, καθώς οι μυστικές υπηρεσίες υποδείκνυαν ότι οι Γερμανοί ήταν βέβαιοι για τη δημιουργία ενός προγεφυρώματος των Συμμάχων στο Καλέ, στοιχείο που το ενίσχυσαν οι Σύμμαχοι, παραπλανώντας τους Γερμανούς με ισχυρό βομβαρδισμό και τοποθέτηση μιας πλασματικής στρατιωτικής ομάδας στο Κεν υπό τη διοίκηση του στρατηγού Πάτον.

Από την άλλη πλευρά η διαφωνία των δυο Γερμανών στρατηγών, Φον Ρούντστεντ – αρχιστράτηγου της Δ.Ευρώπης – και Ρόμελ – υπεύθυνου της άμυνας των ακτών που θεωρούσε σίγουρη τη συμμαχική απόβαση στη Νορμανδία – οδήγησε σε διαχωρισμό των γερμανικών στρατιωτικών δυνάμεων.

Ένα καλοκαιρινό βράδυ…

Τη νύχτα της 5ης Ιουνίου, μόλις κόπασε ο άνεμος ξεκίνησε η απόβαση των συμμαχικών στρατευμάτων από αέρα και θάλασσα με ταυτόχρονες χίλιες περίπου καταστροφές του σιδηροδρομικού δικτύου από τη Γαλλική Αντίσταση.

Μετά από έναν παρατεταμένο ναυτικό και εναέριο βομβαρδισμό των γερμανικών γραμμών άμυνας στην ακτή της Μάγχης και στις Κάτω Χώρες, η συμμαχική εισβολή στη Νορμανδία ξεκίνησε τις πρώτες πρωινές ώρες της 6ης Ιουνίου 1944. Μέχρι το τέλος της μέρας ένας τεράστιος στόλος αποβατικών σκαφών είχε καταφέρει να αποβιβάσει 156.000 άνδρες σε πέντε ακτές της Νορμανδίας με τα κωδικά ονόματα Γκολντ, Τζούνο, Όμαχα, Σουόρντ και Γιούτα.

Τα θύματα και η αποτίμηση της επιχείρησης

Φυσικά, υπήρξαν απώλειες σε πλοία και άνδρες λόγω των φοβερών καιρικών συνθηκών που επικρατούσαν τις μέρες αλλά και αργότερα τον ίδιο μήνα και καθυστερήσεις ή αποτυχίες στους προβλεπόμενους στόχους. Ειδικά για τους Αμερικανούς, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι που ξεκίνησαν την εισβολή, υπήρξαν πολλές απώλειες και προβλήματα.

Χιλιάδες αλεξιπτωτιστές των ΗΠΑ έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια της πτώσης τους πίσω από τις εχθρικές γραμμές στην ακτή της Γιούτα, έχοντας πυροβοληθεί ή πνιγεί σε πλημμυρισμένους βαλτότοπους. Πολλοί, επίσης, έχασαν τα σημεία προορισμού τους, όπως συνέβη με τις δυνάμεις, που αγκυροβόλησαν περισσότερο από ένα μίλι μακριά από τον προορισμό τους, εξαιτίας ισχυρών ρευμάτων. Η επίθεση στην ακτή της Όμαχα αποδείχθηκε ότι ήταν η πιο αιματηρή της ημέρας.

Ωστόσο, σε γενικές γραμμές η Επιχείρηση Overlord ήταν μια θαυμάσια επιτυχία. Μόλις έγιναν οι αποβάσεις οι μεν διοικητές των Συμμάχων ήξεραν ότι οι Γερμανοί δεν θα μπορούσαν να αποσύρουν πια τις δυνάμεις τους από τη Γαλλία, οι δε Γερμανοί βρίσκονταν σε σύγχυση.

Οι αποβάσεις συμμαχικών στρατευμάτων συνεχίστηκαν όλο τον μήνα και μέχρι το τέλος του είχαν συνολικά μεταφερθεί ένα περίπου εκατομμύριο άνδρες, 180.000 οχήματα κάθε τύπου και 570.000 τόννοι προμηθειών στις γαλλικές ακτές με 7.000 πλοία, από τα οποία βυθίστηκαν μόνο 59.

Η απόβαση χρειάστηκε υποστήριξη πυρών από αέρα και θάλασσα, ναυτικές επιχειρήσεις αντιπερισπασμού και παρενόχλησης του γερμανικού Ναυτικού για να αποφευχθεί η όποια επέμβασή του στις περιοχές όπου θα γινόταν η απόβαση, ενώ υπήρξε και ναρκοθέτηση στη θάλασσα της Μάγχης με αντίστοιχη αποναρκοθέτηση των γερμανικών ναρκών που υπήρχαν.

Την 1η Ιουλίου 1944, οι Σύμμαχοι είχαν δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα πλάτους 70 περίπου χιλιομέτρων και μέχρι τα τέλη Αυγούστου 1944 απελευθερώθηκε όλη η Βόρεια Γαλλία και οι γερμανικές δυνάμεις εισβολής αναδιοργανώθηκαν για τη μετάβαση στη Γερμανία, όπου θα συναντούνταν τελικά με τις σοβιετικές δυνάμεις που προχωρούσαν από τα ανατολικά για να τερματίσουν το ναζιστικό Ράιχ.

Η συμμετοχή των Ελλήνων και ο ανώνυμος Αμερικανός στρατιώτης

Στην D-Day συμμετείχαν και οι Έλληνες με δυο πλοία του τότε Βασιλικού ναυτικού, τις κορβέτες «Τομπάζης» και «Κριεζής» με πλήρωμα 150 ανδρών αλλά και με Έλληνες που συμμετείχαν στην επιχείρηση κάτω από σημαίες άλλων χωρών.

Μια από τις διασημότερες φωτογραφίες του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου είναι η φωτογραφία ενός ανώνυμου Αμερικάνου στρατιώτη, που πολέμησε με γενναιότητα και θάρος για την ελευθερία και εικονίζεται να καπνίζει, που απαθανάτισε ο φωτογράφος W. Eugene Smith (1918 – 1978). Η φωτογραφία με το τσιγάρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό LIFE το 1944 και το 1991 σε συλλεκτική έκδοση. Αυτός ο στρατιώτης που έγινε το σύμβολο των Αμερικάνων της μεταπολεμικής γενιάς είναι ο Έλληνας Ευάγγελος Κλωνής (1916 - 1989), από την Κεφαλονιά, μετανάστης στις ΗΠΑ, που όταν ξέσπασε ο πόλεμος δεν διέθετε αμερικανική υπηκοότητα.

Η είσοδος των ΗΠΑ στον πόλεμο και ο νόμος που τότε ψηφίστηκε για την κατάταξη στον αμερικανικό στρατό των μεταναστών ως αμερικανών πολιτών πια, καθώς και τα νέα για το ξεκλήρισμα της οικογένειάς του στην Ελλάδα από τους Γερμανούς του έδωσαν την ευκαιρία να καταταχθεί και να πάρει μέρος σε επιχειρήσεις στην Αφρική και στην Ευρώπη και να απολυθεί το 1945 με τιμές και πληθώρα μεταλλίων.