Μαρία Κιουρί: «Στην επιστήμη πρέπει να μας ενδιαφέρουν τα πράγματα, όχι τα πρόσωπα»
- Παναγιώτα Απέργη - 7 Νοεμβρίου 2021
Η Μαρία Σαλώμη Σκλοντόφσκα (Κιουρί) γεννήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 1867, στη Βαρσοβία και ήταν το νεότερο από τα πέντε παιδιά μιας σχετικά εύπορης, αρχικά, οικογένειας δασκάλων. Οι γονείς της τής είχαν δώσει τρία υποκοριστικά: Μάνια, Μανιούσια, Αντσιουπέτσιο, με τη μικρή Μαρί να δείχνει από νωρίς την κλίση της στα μαθηματικά και τη φυσική, ακολουθώντας σ’ αυτό την αγάπη του πατέρα της, καθηγητή µαθηµατικών και φυσικής, για τις επιστήμες.
Όταν ήταν ακόμη αρκετά μικρή, η οικογένεια της οδηγήθηκε στην ανέχεια, ενώ στα 11 χρόνια της έχασε τη μητέρα της από φυματίωση. Η δυστυχία, όμως, δεν στάθηκε ικανή να ανακόψει την πορεία της και η Κιουρί συνέχισε τις σπουδές της σε κρατικό γυμνάσιο και αποφοίτησε, σε ηλικία 16 ετών, με επιτυχία, λαμβάνοντας έπαινο για τις επιδόσεις της. Δυστυχώς, όμως, η φοίτηση γυναικών στα πολωνικά πανεπιστήμια δεν επιτρεπόταν τότε, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να μετακομίσει στο εξωτερικό και, λόγω ανέχειας, να δουλεύει γκουβερνάντα και δασκάλα σε πλούσιες οικογένειες.
Παράλληλα με την εργασία της, αψηφώντας τους κινδύνους, άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα στο παράνομο ελεύθερο εθνικό πολωνικό πανεπιστήμιο, το γνωστό και ως Ιπτάμενο Πανεπιστήμιο (Uniwersytet Latający), μια εκπαιδευτική δομή που λειτουργούσε κάτω από άκρα μυστικότητα και ήταν το μόνο ανώτατο ίδρυµα στη χώρα που δεχόταν γυναίκες. Το 1891, σε ηλικία 24 ετών, πήγε στο Παρίσι, για να παρακολουθήσει μαθήματα στη Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, με τα φοιτητικά της χρόνια, όμως, να είναι δύσκολα λόγω των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετώπιζε.
Σημαντική για τη συνέχιση των σπουδών και την επιβίωσή της, ενόσω σπούδαζε, στάθηκε η οικονομική ενίσχυση 600 ρουβλίων που έλαβε από ένα πολωνικό ίδρυμα, γεγονός που της επέτρεψε να αφιερωθεί με όλες της τις δυνάμεις στα ακαδημαϊκά της καθήκοντα. Και κάπως έτσι, η Μαρία Σκλοντόφσκα αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο της Σορβόννης με πτυχία στα Μαθηματικά, τη Χημεία και τη Φυσική.
Η δημιουργία του…εκρηκτικότερου επιστημονικού ζεύγους και η ανατροφή των παιδιών
Η Μαρία Σκλοντόφσκα γνώρισε τον Γάλλο φυσικό Πιερ Κιουρί, όταν, έπειτα από μια χρηματοδότηση που έλαβε, άρχισε να μελετά μια σειρά από διαφορετικούς τύπους χάλυβα και τις μαγνητικές τους ιδιότητες και χρειαζόταν ένα εργαστήριο για να μελετά, το οποίο θα της το προσέφερε ο μετέπειτα σύζυγος της. Η επαφή της με τον Κιουρί ήταν καταλυτική και, πολύ σύντομα, ο αμοιβαίος αλληλοσεβασμός εξελίχθηκε σε βαθύτερο αίσθημα.
Ο μήνας του μέλιτος που ακολούθησε τον γάμο τους ήταν αρκετά ασυνήθιστος, με το νιόπαντρο ζευγάρι να πραγματοποιεί τον γύρο της Γαλλίας με ποδήλατα. Παρά το γεγονός υπήρξαν ακούραστοι επιστήμονες και με τη συνεργασία τους οδηγήθηκαν σε ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά επιτεύγματα, απέκτησαν δύο κόρες, τις οποίες μεγάλωσε με πολύ αγάπη. Χαρακτηριστικό της ανατροφής που έδωσαν στις κόρες τους ήταν η θρησκευτική ελευθέρια.
Η ραδιενέργεια και η ανάπτυξη της πυρηνικής φυσικής
Μετά τον γάμο, έχοντας γίνει γνωστή, η Μαρία Κιουρί, πλέον, άρχισε να ασχολείται με διαφορετικά επιστημονικά θέματα, όπως εκείνο της ανακάλυψης ενός νέου φαινομένου από τον Ανρί Μπεκερέλ, σύμφωνα με το οποίο το ουράνιο ανέδιδε ακτίνες, ασθενέστερες από τις ακτίνες Χ του Ρέντγκεν. Η Κιουρί, όμως, προχώρησε το έργο του Μπεκερέλ, διεξάγοντας τα δικά της πειράματα. Το θεωρητικό της μοντέλο ήταν μια επαναστατική επιστημονική υπόθεση που θα οδηγούσε στην ανάπτυξη της πυρηνικής φυσικής.
Για να περιγράψει το φαινόμενο που είχε διαπιστώσει χρησιμοποίησε τον όρο ραδιενέργεια, με βοηθό της τον Πιέρ Κιουρί, ο οποίος παράτησε την δική του μελέτη και συνεργάστηκε μαζί της, βοηθώντας την με όλες τις γνώσεις του. Αυτό που έκανε το επιστημονικό ζεύγος ήταν να απομονώσουν μια ουσία που εξέπεμπε 300 φορές περισσότερη ακτινοβολία από ό,τι το ουράνιο, την οποία και ονόμασαν πολώνιο, προς τιμήν της γενέτειρας της Μαρίας Κιουρί.
Λίγους μήνες, αργότερα, ανακάλυψαν άλλο ένα χημικό στοιχείο, το οποίο το ονόμασαν ράδιο και, το 1902, το ζευγάρι παρήγαγε ένα δέκατο γραμμαρίου καθαρό ράδιο, αποδεικνύοντας την ύπαρξή του ως ένα μοναδικό χημικό στοιχείο. Παράλληλα, ανακάλυψαν ότι η ακτινοβολία του ραδίου κατέστρεφε τους καρκινικούς όγκους, τελειοποιώντας τη θεωρία της ραδιοθεραπείας, το 1906. Χαρακτηριστικό του ήθους τους είναι το γεγονός ότι δεν κατοχύρωσαν τις μεθόδους τους για την απομόνωση των στοιχείων, καθώς, έτσι, η επιστημονική έρευνα θα παρεμποδιζόταν για τους επόμενους.
«Δεν υπάρχουν προνόμια. Δουλεύουμε για το συμφέρον της επιστήμης. Το ράδιο δεν βρέθηκε για να κάνει πλούσιο κανέναν. Το ράδιο είναι ένα στοιχείο, ανήκει στην ανθρωπότητα»συνήθιζε να λέει η Κιουρί, η οποία, το 1903, μοιράστηκε μαζί με τον σύζυγό της και τον Ανρί Μπεκερέλ το Νόμπελ Φυσικής, για τη μελέτη της ακτινοβολίας και της ραδιενέργειας. Μάλιστα, οι Κιουρί θεωρούνται και οι πρώτοι επιστήμονες που εκτέθηκαν στη ραδιενέργεια, χωρίς να γνωρίζουν τις βλαβερές επιπτώσεις του ραδίου στον ανθρώπινο οργανισμό.
Ο χαμός του Πιερ Κιουρί και η συνέχεια της επιστημονικής έρευνας
Δυστυχώς, η κοινή πορεία των δυο συζύγων διακόπηκε, το 1906, όταν ο Πιερ σκοτώθηκε στο Παρίσι από μια διερχόμενη άμαξα που τον παρέσυρε. Παρά το βαρύ χτύπημα, η Κιουρί δεν το έβαλε κάτω και μέχρι το θάνατό της αφιερώθηκε στο να ολοκληρώσει μόνη της το επιστημονικό έργο που, αρχικά, είχε αναλάβει μαζί με τον Πιέρ. Σύντομα, πήρε τη θέση του στη Σορβόννη και έγινε η πρώτη γυναίκα Καθηγητής του περίφημου πανεπιστημίου, ενώ, το 1911, της απονεμήθηκε το Νόμπελ Χημείας για την απομόνωση του καθαρού ραδίου.
Κατά τη διάρκεια του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου, η προσφορά της Κιουρί ήταν σημαντική, καθώς, με δικά της έξοδα, εφοδίασε πολλά πολεμικά νοσοκομεία με συσκευές ακτινών Χ, έτσι ώστε να εντοπίζονται τα θραύσματα και οι σφαίρες, που ήταν καρφωμένες στα σώματα των στρατιωτών. Υπολογίζεται, μάλιστα, ότι με τα χρήματα που είχε συγκεντρώσει από τα δύο βραβεία Νόμπελ, έστησε περίπου 250 ακτινολογικούς θαλάμους στα πολεμικά μέτωπα.
Η Μάνια, Μανιούσια, Αντσιουπέτσιο, μια από τους μεγαλύτερους επιστήμονες όλων των εποχών, πέθανε στις 4 Ιουλίου 1934, από απλαστική αναιμία, μια ασθένεια που εικάζεται ότι οφειλόταν στην έκθεση του οργανισμού της στη ραδιενέργεια. Εκείνη την εποχή, άλλωστε, οι επιβλαβείς συνέπειες της έκθεσης στην ιοντική ακτινοβολία ήταν άγνωστες, με αποτέλεσμα η εργασία στο εργαστήριο να εκτελείται χωρίς προστατευτικά μέτρα.
Η Μαρία Κιουρί, όπως έλεγε και ο Αϊνστάιν, παρά τις διακρίσεις της και τη φήμη της δεν διεφθάρη από τη φήμη της. Ακόμη και μετά θάνατον, συνέχιζε να εμπνέει τον θαυμασμό, με τη γαλλική Πολιτεία να κρατά τα λείψανά της στο Πάνθεον, το μαυσωλείο στο οποίο βρίσκονται θαμμένοι οι «μεγάλοι άνδρες» της Γαλλίας, ανατρέποντας με αυτόν τον τρόπο τη διάκριση ανάμεσα στα φύλα. Στο Πάνθεον βρίσκονται αναμνηστικές πλάκες για τους: Αλέξανδρο Δουμά, Βολταίρο, Ζαν Ζακ Ρουσσώ, Βικτώρ Ουγκώ, Εμίλ Ζολά κ.ά.. Παράλληλα, το Πολωνικό Πανεπιστήμιο ονομάστηκε προς τιμήν της «Μαρία Σκλοντόφσκα - Κιουρί» ενώ, η επιστημονική κοινότητα, σε ένδειξη σεβασμού, έδωσε το όνομά της σε μονάδα μέτρησης της ραδιενέργειας (Ci) και στο τεχνητό χημικό στοιχείο με ατομικό αριθμό 96, γνωστό και ως κιούριο.
