Λουί Παστέρ, ο πατέρας της Μικροβιολογίας

• Παναγιώτα Απέργη - 30 Ιανουαρίου 2023

Ο Λουί Ζαν Παστέρ (1822 - 1895) ήταν Γάλλος χημικός και μικροβιολόγος, ένας από τους σημαντικότερους ιδρυτές της ιατρικής μικροβιολογίας. Στα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσής του ήταν ένας μέτριος μαθητής, ενώ στη συνέχεια άρχισε να ξεχωρίζει, αποκτώντας πτυχίο στις Τέχνες και στις Επιστήμες, στην ηλικία των 18 και 20 χρόνων αντίστοιχα. Σπούδασε φυσικές επιστήμες και ανακάλυψε την ύπαρξη της μοριακής ασυμμετρίας, το θεμέλιο της στερεοχημείας.

Με τον διορισμό του στο Πανεπιστήμιο της Λιλ, ως καθηγητή Χημείας, ξεκίνησε μια σειρά μελετών για την αλκοολική ζύμωση, εργασία που του επέτρεψε να αντιμετωπίσει πολλά άλλα πρακτικά και οικονομικά προβλήματα με τη ζύμωση, τα περισσότερα των οποίων επέλυσε, όπως το ευρύ φάσμα των πτυχών της ζύμωσης που δημιουργεί ενώσεις, όπως το γαλακτικό οξύ, το υπεύθυνο για το ξίνισμα του γάλακτος.

Το 1857, διορίστηκε στην École Normale Supérieure , στο Παρίσι, όπου παρουσίασε πειραματικά στοιχεία για τη συμμετοχή ζωντανών οργανισμών σε όλες τις ζυμωτικές διεργασίες. Αυτές οι μελέτες του τον οδήγησαν στην ανακάλυψη ότι η διαδικασία ζύμωσης θα μπορούσε να σταματήσει με τη διοχέτευση οξυγόνου, το γνωστό σήμερα φαινόμενο Παστέρ.

Οι γνώσεις του για τα μικρόβια και τη ζύμωση εφαρμόστηκαν στις βιομηχανίες κρασιού και μπύρας στη χώρα του, σώζοντάς τες από την οικονομική κατάρρευση. Οι μελέτες του για τη μόλυνση του κρασιού οδήγησαν στην εφαρμογή της διαδικασίας της παστερίωσης, που εφαρμόζεται σε πολλά τρόφιμα και ποτά και, ιδιαίτερα, στο γάλα.

Η ενασχόληση του με τα προβλήματα της εκτροφής μεταξοσκωλήκων στη δεκαετία του 1860, τα οποία είχαν καταστρέψει τότε τη βιομηχανία μεταξιού στη Γαλλία σχεδόν ολοκληρωτικά, τον οδήγησε στην ανακάλυψη της μεθόδου που απέτρεψε τη μόλυνση αυτών των οργανισμών, μέθοδος που αναγνωρίστηκε σε όλη την Ευρώπη και χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.

Το 1873 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας της Ιατρικής, όπου όμως το ιατρικό καταστημένο δεν δέχτηκε με προθυμία τον χημικό που υποστήριζε πως τα μικρόβια προκαλούν ασθένειες. Ωστόσο στην επόμενη δεκαετία ο Παστέρ ανέπτυξε τη γενική αρχή του εμβολιασμού και συνέβαλε στη θεωρία της ανοσολογίας.

Το 1879 άρχισε να ερευνά τον άνθρακα, ασθένεια που είχε σκοτώσει μεγάλο αριθμό προβάτων στη Γαλλία και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης και έπληττε και τους ανθρώπους. Η ανακοίνωση του βακίλου του άνθρακα από τον Γερμανό γιατρό Ρόμπερτ Κοχ, επιβεβαιώθηκε από τον Παστέρ, ο οποίος μελέτησε τον βάκιλλο και δημιούργησε εμβόλιο με λοιμογόνο στέλεχος άνθρακα, που εφάρμοσε πειραματικά σε ζώα τα οποία επέζησαν.

Ένα ακόμη εμβόλιο που ανέπτυξε ο Λουί Παστέρ ήταν αυτό κατά της λύσσας, η οποία σύμφωνα με τον Γάλλο επιστήμονα οφειλόταν σε μικρόβιο (αργότερα ανακαλύφθηκε ότι ήταν ιός), όταν, πειραματιζόμενος, άνοιξε τον δρόμο για την παραγωγή μιας νέας κατηγορίας εμβολίων, γνωστών ως αδρανοποιημένα εμβόλια.

Το εμβόλιο κατά της λύσσας έφερε φήμη και δόξα στον Παστέρ και έγινε το έναυσμα της διεθνούς εκστρατείας συγκέντρωσης κεφαλαίων για την κατασκευή του Ινστιτούτου Παστέρ στο Παρίσι, τα εγκαίνια του οποίου πραγματοποιήθηκαν στις 14 Νοεμβρίου του 1888, με πρώτο πρόεδρό του, τιμητικά, τον Παστέρ.

Το εγκεφαλικό επεισόδιο που είχε υποστεί στα 45 του χρόνια παραλύοντας την αριστερή πλευρά του, με τα χρόνια το ακολούθησαν και άλλα επιδεινώντας την υγεία του.

Πέθανε στις 28 Σεπτεμβρίου του 1895, στο Marnes-la-Coquette, στα υψώματα του Σηκουάνα κοντά στο Παρίσι, ακούγοντας την ιστορία του Αγίου Βικεντίου. Τάφηκε στον καθεδρικό ναό της Νοτρ-Νταμ, αλλά τα λείψανά του μεταφέρθηκαν τον επόμενο χρόνο σε μια νεοβυζαντική κρύπτη, στο Ινστιτούτο Παστέρ.

Ο Παστέρ ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε τη μεταβλητότητα των λοιμώξεων, έννοια που σήμερα παραμένει σχετική με τη μελέτη των μολυσματικών ασθενειών, όπως η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών, το οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) και το σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (AIDS). Ποτέ δεν αποδέχθηκε την ήττα και πάντα προσπαθούσε να πείσει τους σκεπτικιστές, αν και η ανυπομονησία και η μισαλλοδοξία του ήταν πασίγνωστες, στις περιπτώσεις που πίστευε ότι η αλήθεια ήταν με το μέρος του.

Τα επιστημονικά του επιτεύγματα του απέφεραν πάρα πολλές τιμητικές διακρίσεις, όπως το μεγαλύτερο παράσημο της Γαλλίας, αυτό της λεγεώνας της Τιμής την εκλογή του στην ακαδημία Επιστημών κ.ά..