Τα σύμβολα των Ολυμπιακών Αγώνων και η παρουσία τους μέσα στον χρόνο
- Παναγιώτα Απέργη - 17 Μαΐου 2020
Η καθιέρωσή των συμβόλων δεν έγινε ταυτόχρονα, καθώς κάποια παρουσιάσθηκαν στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, το 1896, στην Αθήνα, με ενδεικτικότερα τον ολυμπιακό ύμνο και άλλα που καθιερώθηκαν πολύ αργότερα, όπως η σημαία, ο όρκος και η αφή της ολυμπιακής φλόγας.
Ολυμπιακός Ύμνος
Ο ολυμπιακός ύμνος ακούσθηκε για πρώτη φορά αμέσως μετά την κήρυξη έναρξης των αγώνων, το 1896, όταν έγινε γνωστό πως η πόλη που θα φιλοξενούσε τη διεξαγωγή των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων ήταν η Αθήνα. Τότε, ο Δημήτριος Βικέλας, ο οποίος υπήρξε πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (Δ.Ο.Ε.), ανέθεσε στον ποιητή της Νέας Αθηναϊκής Σχολής Κωστή Παλαμά να γράψει τον ύμνο των Αγώνων, ενώ τη μελοποίηση του έργου ανέλαβε ο Σπυρίδων Σαμάρας.
Η μουσική απόδοση της σύνθεσης πλαισιωνόταν από μια μεγάλη, για την εποχή εκείνη, ορχήστρα, αποτελούμενη από 200 μουσικούς υπό την διεύθυνση του ίδιου του Σαμάρα, με τη σύνθεση να αποτελεί τον επίσημο ύμνο των αγώνων, ο οποίος έπειτα από διαφορετικά εμβατήρια, που ακούστηκαν στις Ολυμπιάδες, καθιερώθηκε επίσημα στην 55η σύνοδο που έγινε στο Τόκιο. Πλέον, ο ύμνος εκτελείται στην τελετή έναρξης και λήξης κάθε Ολυμπιάδας κατά την έπαρση και υποστολή της σημαίας των Ολυμπιακών Αγώνων, ενώ η παρτιτούρα του έχει κατατεθεί στην έδρα της Δ.Ο.Ε. στη Λωζάννη.
Ολυμπιακή Σημαία
Από τα χαρακτηριστικά σύμβολα των Ολυμπιακών Αγώνων, δεν θα μπορούσε να λείπει και η σημαία, η οποία καθιερώθηκε, μαζί με τον όρκο, στην Ολυμπιάδα της Αμβέρσας , το 1920. Αμέσως μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ενός πολέμου που αιματοκύλησε την Ευρώπη, οι Ολυμπιακοί Αγώνες έπρεπε να προωθούν το οικουμενικά ειρηνικό πνεύμα ανάμεσα στα κράτη, γι' αυτό οι πέντε έγχρωμοι κύκλοι συμβολίζουν: (α) ο πράσινος την Ωκεανία, (β) ο κόκκινος την Αμερική, (γ) ο μαύρος την Αφρική, (δ) ο κίτρινος την Ασία και (ε) ο μπλε την Ευρώπη. Η προέλευση του εμβλήματος της σημαίας υιοθετήθηκε από τον Πιερ ντε Κουμπερτέν, από κάποιο ανάλογο σύμβολο που υπήρχε σε βωμό των Δελφών και αντιπροσώπευε την ολυμπιακή ανακωχή.
Σύμφωνα με τον Κουμπερτέν, τα χρώματα των πέντε κύκλων μαζί με το λευκό αντιπροσωπεύουν όλα τα κράτη της γης, αφού τουλάχιστον ένα από τα έξι χρώματα που εμπεριέχονται στην ολυμπιακή σημαία υπάρχει στη σημαία κάθε χώρας του κόσμου, ενώ σήμερα η επίσημη τοποθέτηση της Δ.Ο.Ε. αναφέρει ότι οι πέντε κύκλοι συμβολίζουν την παγκοσμιότητα του ολυμπιακού κινήματος, μέσω της «ένωσης των πέντε ηπείρων», χωρίς όμως να συνδέει το χρώμα συγκεκριμένου κύκλου με συγκεκριμένη ήπειρο.
Ολυμπιακοί Όρκοι
Ο ολυμπιακός όρκος έλκει - όπως, άλλωστε, και οι ίδιοι οι αγώνες - την καταγωγή του από την αρχαία Ελλάδα, με τον πρώτο αθλητή που τον εκφώνησε να είναι ο Βέλγος ξιφομάχος Βικτόρ Μπουάν, το 1920. Από το 1962 και μετά, ο όρκος διαμορφώθηκε ως εξής : « Εξ ονόματος όλων των συμμετεχόντων υπόσχομαι ότι θα μετάσχουμε στους Ολυμπιακούς Αγώνες σεβόμενοι και συμμορφούμενοι προς τους κανόνες, οι οποίοι τους διέπουν, με αληθινό πνεύμα του καλώς αγωνίζεσθαι, για τη δόξα του αθλητισμού και την τιμή των ομάδων μας» , με την φράση «προσηλωμένοι σε έναν αθλητισμό χωρίς ντόπινγκ και χωρίς φάρμακα» να έρχεται να προστίθεται, εμφανώς τυπικά, το 1999 .
Από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου, το 1972, βέβαια, καθιερώθηκε κι ο όρκος των κριτών που απαγγέλλεται από έναν κριτή κάποιου αγωνίσματος κατά την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών αγώνων. Ο όρκος είναι γραμμένος από τον λόρδο Κιλάνιν, ο οποίος υπήρξε ο πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, από το 1972 ως το 1980 και αναφέρει τα εξής: «Στο όνομα όλων των κριτών και αξιωματούχων, υπόσχομαι ότι θα εκτελέσουμε τα καθήκοντά μας, κατά τη διάρκεια αυτών των Ολυμπιακών Αγώνων, με πλήρη αμεροληψία, σεβόμενοι και τηρώντας τους κανόνες οι οποίοι διέπουν με αληθινό πνεύμα ευγενούς αθλητικής άμιλλας».
Στην πορεία του χρόνου, στα ολυμπιακά σύμβολα ήρθε να προστεθεί κι ο όρκος των προπονητών, σύμφωνα με τον οποίον οι προπονητές και όλα τα μέλη συνοδείας των αθλητών υπόσχονται να διασφαλίσουν ότι «το πνεύμα της ευγενούς άμιλλας και του ευ αγωνίζεσθαι τηρείται πλήρως και σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αρχές του Ολυμπισμού». Στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες ο όρκος ακούστηκε για πρώτη φορά στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες Νέων του 2010 από τον Έρικ Φάρελ, προπονητή της βρετανικής ολυμπιακής ομάδας του κανόε καγιάκ. Ο όρκος έλκει την προέλευσή του από την Αρχαία Ολυμπία, όταν την πρώτη μέρα που γινόταν η επίσημη τελετή της ορκωμοσίας των αθλητών, των συγγενών τους, των προπονητών (γυμναστών) και των κριτών (Ελλανοδικών), μπροστά στο μεγαλοπρεπές άγαλμα του Ορκίου Διός, οι οποίοι υπόσχονταν ότι θα αγωνισθούν τίμια τηρώντας τους κανόνες. Σύμφωνα την περιγραφή του αθλητή Αρίστωνα όλοι οι αθλητές ορκίζονταν «μαζί με τους πατέρες, τους αδελφούς και τους προπονητές πάνω από τα γεννητικά όργανα ενός θυσιασμένου κάπρου ότι δε θα διαπράττουν κάποιο παράπτωμα κατά τη διεξαγωγή των Αγώνων».
Ολυμπιακή Φλόγα
Στην αρχαιότητα, η φλόγα, ως αγνό Απολλώνιο φως, αποτελούσε θεμελιώδες σύμβολο των αγώνων, αλλά και της ειρήνης, της ανθρώπινης εγκαρδιότητας, της αδελφοσύνης και της αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων. Η φλόγα, στη νεώτερη σειρά των Ολυμπιάδων, αρχής γενομένης από αυτήν του 1896, έχει σημαντική παρουσία τόσο στο τελετουργικό όσο και στον τομέα των απονομών αλλά και άλλων αναμνηστικών, με την παρουσία της να ασκεί καθοριστική επιρροή στους ανθρώπους του Ολυμπιακού κινήματος, με τον Πιερ ντε Κουμπερτέν, μετά τους Ολυμπιακούς του 1912 να λέει : «Ένας μεγάλος λαός παρέδωσε την Ολυμπιακή λαμπάδα στα χέρια σας και σας ανέθεσε την ευθύνη να τη διατηρήσετε και, αν είναι δυνατόν, να ανασκαλέψετε την ανεκτίμητη φλόγα της ».
Η ιστορία της αφής της Ολυμπιακής φλόγας στην αρχαία Ολυμπία και η μεταφορά της στην πόλη όπου γίνονται οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες άρχισε το 1936, όταν το Γερμανικό κράτος και η επιτροπή διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Βερολίνο, στην προσπάθειά τους να προσδώσουν μεγαλοπρέπεια και αίγλη στους αγώνες, αλλά και να αποκοιμίσουν την παγκόσμια κοινή γνώμη για το τι θα ακολουθούσε και ποιες ήταν οι προθέσεις τους, αποφάσισαν να ζητήσουν από την Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή την αφή και μεταφορά της Ολυμπιακής φλόγας τις ημέρες διεξαγωγής των αγώνων στο Βερολίνο.
Η τελετή αφής της φλόγας ξεκίνησε το πρωί της 20ης Ιουλίου 1936, με τον καθηγητή κ. Περιστεράκη να έχει συγκεντρώσει με φακούς και καθρέφτες τις ακτίνες του ήλιου, οι οποίες άναψαν τη φωτιά και μέσα σε αργυρή λήκυθο από φωτοδότρες κοπέλες άρχισε η μεταφορά της φλόγας. Οι Γερμανοί και οι Ολυμπιακοί αγώνες που διοργάνωσαν το 1936 ήταν η αιτία για να καθιερωθεί η αφή της Ολυμπιακής φλόγας με τη μορφή που έχει σήμερα.
Η δάδα με το Ολυμπιακό φως λειτουργεί από τότε σαν ένα σύμβολο ειρήνης, διατρέχοντας πόλεις και χώρες, ενώνοντας ανθρώπους διαφορετικού χρώματος, θρησκείας και πολιτισμού, υπενθυμίζοντάς τους πως η φωτεινή αυτή τροχιά κάτω από ένα ουρανό που είναι πολλές φορές γεμάτος από σκοτεινά νέφη, από ανησυχίες και φόβους, είναι η μοναδική ελπίδα για να φωτίσει το πνεύμα των ανθρώπων με την ιερή λάμψη της ειρηνικής ιδέας.
