Πένταθλο των Μουσών: Ο ολυμπιακός διαγωνισμός που υμνούσε τη σύνδεση αθλητισμού και τεχνών
- Παναγιώτα Απέργη - 8 Ιουλίου 2024
Εκτός από τη γλυπτική, η καλλιτεχνική ευαισθησία για τον αθλητισμό έχει αποτυπωθεί σε όλες τις μορφές Τέχνης, σε ψηφιδωτά, μελανόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία, ανάγλυφα, ειδώλια, τοιχογραφίες, νομίσματα, ποιήματα, ύμνους και επιγράμματα, με ιστορικά έργα τέχνης της αρχαϊκής και κλασικής περιόδου να «σφραγίζουν» τη διττή σχέση αθλητισμού-πολιτισμού.
Επηρεασμένος από τη ζωή στην αρχαία Ελλάδα, ο οραματιστής της αναβίωσής των Ολυμπιακών Αγώνων, Πιερ ντε Κουμπερτέν, επεσήμαινε ότι ο αθλητισμός θα μπορούσε να έχει ισχυρή επιρροή στην οικοδόμηση του χαρακτήρα, για να γεννηθούν καλύτεροι άνθρωποι. Κι αυτό γιατί αντιλαμβανόταν τον συνδυασμό τέχνης και αθλητισμού ως ένα, υποστηρίζοντας ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες, εκτός από κορυφαίο αθλητικό γεγονός, αποτελούν διευρυμένο πεδίο συνάντησης του Αθλητισμού και του Πολιτισμού.
Μελετώντας τα αρχαιοελληνικά κείμενα, ο Κουμπερτέν γνώριζε ότι υπήρχαν εκδηλώσεις στις οποίες τελούνταν ταυτόχρονα αθλητικοί και μουσικοί διαγωνισμοί, γεγονός που τον οδήγησε να προτείνει, στο διεθνές συνέδριο το 1906 στο Παρίσι, το «Πένταθλο των Μουσών», το οποίο συμπεριελάμβανε αγώνες γλυπτικής, ζωγραφικής, μουσικής, λογοτεχνίας, αρχιτεκτονικής.
Μάλιστα, η Διεθνής Ολυμπιακή Εταιρεία θέσπισε τους αγώνες αυτούς, απονέμοντας στους πρώτους τρεις αντίστοιχα μετάλλια, με βασική προϋπόθεση όλων των συμμετεχόντων να παρουσιάζουν έργα εμπνευσμένα από την ιδέα του αθλητισμού ή που αναφέρονται απευθείας σε αθλητικά θέματα.
Όμως, η μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου του Βεζούβιου, το 1906, ανέτρεψε τα σχέδια της ΔΟΕ, καθώς ως διοργανώτρια πόλη ορίστηκε την τελευταία στιγμή το Λονδίνο, ανακόπτοντας έτσι τις σχετικές προετοιμασίες των Ιταλών.
Η πρώτη αυτή αποτυχία δεν φάνηκε να πτοεί τον Κουμπερτέν, ο οποίος πρότεινε εκ νέου την ιδέα του στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1912, που διοργανώθηκαν στη Στοκχόλμη. Αν και οι Σουηδοί, αρχικά, πρόβαλαν αρκετές αντιρρήσεις, τελικά αποδέχθηκαν την πρόταση του «πατέρα» των Αγώνων, που συμμετείχε κρυφά στο καλλιτεχνικό πένταθλο με μια ποιητική σύνθεση με τίτλο «Ode au Sport», που κέρδισε το χρυσό μετάλλιο.
Οι καλλιτεχνικοί διαγωνισμοί αποτέλεσαν μέρος των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων μέχρι το 1948 και, σταδιακά, με τη διόγκωση των Ολυμπιακών Αγώνων από διοργάνωση σε διοργάνωση, ατρόφησαν, με αποτέλεσμα το Πένταθλο των Μουσών να μην μπορεί να αποτελεί γεγονός αντίστοιχης αξίας και εμβέλειας.
Έτσι, παρά τα πραγματικά εμπνευσμένα έργα που παρουσιάστηκαν στις επτά Ολυμπιάδες, υπήρξαν και αρκετά «αγκάθια», όπως η επιμονή της ΔΟΕ να συμμετέχουν μόνο ερασιτέχνες καλλιτέχνες και όχι επιτυχημένοι της εποχής, που περιορίστηκαν στο ρόλο του κριτή, αλλά και το αντικειμενικό πρόβλημα της μεταφοράς και έκθεσης πινάκων και γλυπτών.
Όπως συμβαίνει και στους «παραδοσιακούς» Αγώνες, έτσι και στο Πένταθλο των Μουσών δεν έλειψαν τα ενδιαφέροντα στοιχεία, καθώς δεν ήταν λίγοι οι αθλητές εκείνοι που πήραν μέρος τόσο στους αθλητικούς όσο και στους καλλιτεχνικούς αγώνες με ιδιαίτερες διακρίσεις.
Μεταξύ αυτών και ο Αμερικανός Walter Winans, ο οποίος κέρδισε δύο μετάλλια στη σκοποβολή, ένα χρυσό το 1908 και ένα ασημένιο το 1912, αλλά και ένα χρυσό μετάλλιο για το γλυπτό του «An American Trotter» στους αντίστοιχους καλλιτεχνικούς στη Στοκχόλμη το 1912.
Μέρος στο καλλιτεχνικό πένταθλο είχε πάρει και ο Ούγγρος Alfréd Hajós, ο οποίος ήταν δύο φορές ολυμπιονίκης κολύμβησης στην Αθήνα το 1896, ενώ στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό στο Παρίσι, το 1924, κέρδισε ασημένιο μετάλλιο με τον συμπατριώτη του Dezső Lauber για σχεδιασμό γηπέδου.
Όσον αφορά τα περισσότερα μετάλλια, τα έλαβαν ο Ελβετός Alex Walter Diggelmann, που κέρδισε χρυσό, ασημένιο και χάλκινο στη ζωγραφική, το 1936 και το 1948 και ο Δανός συγγραφέας Josef Petersen, που έλαβε τρία ασημένια μετάλλια στη λογοτεχνία, για τα λυρικά παραμύθια με αρχαιοελληνική αισθητική.
Στα αξιοσημείωτα των αγώνων συμπεριλαμβάνεται και ο Βρετανός John Copley, που κέρδισε ένα ασημένιο μετάλλιο για τη χαρακτική του, στους Ολυμπιακούς του Λονδίνου, το 1948, και έγινε ο γηραιότερος κάτοχος μεταλλίου στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων.
Στη διάρκεια των επτά διοργανώσεων που φιλοξένησαν το Πένταθλο των Μουσών απονεμήθηκαν 21 χρυσά μετάλλια, 13 αργυρά και 20 χάλκινα, ενώ μετά το τέλος του διαγωνισμού, αντικαταστάθηκαν από διάφορα πολιτιστικά προγράμματα και εκδηλώσουν που προωθούν την αμοιβαία κατανόηση και φιλία μεταξύ των εθνών.
