Μαύρη Ντάλια: η ειδεχθής δολοφονία που συντάραξε τις Η.Π.Α.

• Παναγιώτα Απέργη - 30 Απριλίου 2020

Οι Νέες Φυλακές και το Γεντί Κουλέ στη Θεσσαλονίκη, οι Φυλακές Αβέρωφ στην Αθήνα, καθώς και το γνωστό σε όλους Ιτς Καλέ στο Ναύπλιο είναι μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τόπων κράτησης ποινικών, αλλά και πολιτικών κρατουμένων, τα οποία έπειτα από μακροχρόνια λειτουργία ως κρατικά ιδρύματα έκτισης ποινής, είτε γκρεμίστηκαν είτε, χρησιμοποιώντας τις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις, επαναπροσδιόρισαν την λειτουργία τους.

Νέες Φυλακές Θεσσαλονίκης

Χαρακτηρισμένες ως «επανορθωτικές» οι Νέες Φυλακές λειτουργούσαν στην οδό Κασσάνδρου, συμπληρωματικά με το Γεντί Κουλέ και «φιλοξενούσαν» όσους είχαν καταδικαστεί από τα δικαστήρια σε φυλάκιση μέχρι τρία χρόνια, εν αντιθέσει με τους βαρυποινίτες που οδηγούνταν στο Γεντί Κουλέ. Μετά την κατεδάφιση των φυλακών, στη θέση τους ανεγέρθηκαν τα σχολικά συγκροτήματα που στεγάζουν το 23ο Λύκειο και τα 26ο και 32ο Γυμνάσια.

Σύμφωνα με μαρτυρίες φυλακισμένων, το κτίριο ήταν διώροφο, χτισμένο σε σχήμα Π και περιελάμβανε εννιά θαλάμους, συνεργεία, κουρείο και καφενείο, εξωτερικά περιφραγμένο με σιδερένια κάγκελα και χαμηλό τοίχωμα για επισκεπτήριο, ενώ στο κλειστό προαύλιο υπήρχε και ένα παρεκκλήσι. Στο δεύτερο πάτωμα κρατούνταν οι καταχραστές, οι λαθρέμποροι και οι προαγωγοί, ενώ οι πολιτικοί κρατούμενοι, οι κοινοί κατάδικοι, με τους περισσότερους να έχουν ποινές φυλάκισης λίγων μηνών και οι δοσίλογοι, φυλάσσονταν στον κάτω όροφο.

Σταθμό για την ιστορία των φυλακών αποτελεί η προσπάθεια των κρατουμένων να αποκτήσουν στοιχειώδη μόρφωση, οργανώνοντας μαθήματα για τους αναλφάβητους και τους μετρίως μορφωμένους, ενώ στη διδασκαλία περιλαμβάνονταν και η πολιτική οικονομία, στοιχειώδεις έννοιες φιλοσοφίας, καθώς και η ιστορία του ελληνικού και διεθνούς συνδικαλισμού.

Γεντί Κουλέ

Με το όνομά του να σημαίνει «επτά πύργοι», το Γεντί Κουλέ χτίστηκε την εποχή των Παλαιολόγων, λειτουργώντας ως φρούριο, και υπήρξε μια από τις σκληρότερες ελληνικές φυλακές, όπου φυλακίστηκε και βασανίστηκε μεγάλος αριθμός πολιτών από το 1890 μέχρι το 1989. Πλέον έχει περιέλθει στην κυριότητα του ελληνικού δημοσίου και λειτουργεί ως μουσείο.

Η δομή του περιελάμβανε μια εσωτερική αυλή που διαχωριζόταν με φράχτες σε επιμέρους τμήματα, ένα παρατηρητήριο, εκκλησάκι, κελιά απομόνωσης και γυναικείες φυλακές, στρατιωτική πτέρυγα και χώρο εκτελέσεων, λίγα μέτρα έξω από τις φυλακές.

Μαρτυρίες από επίσημα χείλη που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, οι οποίες οδήγησαν στην οριστική κατάργηση λειτουργίας των φυλακών, κάνουν λόγο για τις χειρότερες συνθήκες εγκλεισμού τροφίμων στην ελληνική επικράτεια, με τις εισαγγελικές αναφορές να αναφέρουν, μεταξύ άλλων, ακραία βασανιστήρια, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση σε βάρος των κρατουμένων, μεροληπτική συμπεριφορά υπέρ των οικονομικά επιφανέστερων φυλακισμένων και διακίνηση ναρκωτικών.

Ιτς Καλέ

Έχοντας αλλάξει πολλές φορές, «ιδιοκτήτη», το Ιτς Καλέ, γνωστό κι ως Ακροναυπλία, είναι ένα από τα πιο γνωστά κάστρα της Ελλάδας.

Από το 1900 και μετά, το άλλοτε κραταιό οχυρό μετατράπηκε σε στρατιωτικές φυλακές, ενώ την άνοιξη του 1937, κατά την περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, λειτούργησε ως στρατόπεδο κράτησης πολιτικών κρατουμένων, με τις συνθήκες παραμονής να είναι τόσο φρικτές, οδηγώντας πολλούς από τους φυλακισμένους στον θάνατο.

Με την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς, οι πολιτικοί κρατούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι, αν και μεταπολεμικά, ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, ο οποίος υπήρξε πρωθυπουργός της Ελλάδας, ξανάνοιξε τις φυλακές, με τη λειτουργία τους να αναστέλλεται οριστικά επί βασιλείας Παύλου του Α΄, οδηγώντας στο γκρέμισμά τους και στην αντικατάστασή τους από μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα.

Φυλακές Αβέρωφ

Χτισμένες στη τοποθεσία όπου σήμερα βρίσκεται το κτήριο του Αρείου Πάγου, οι Φυλακές Αβέρωφ, από σωφρονιστικό ίδρυμα για ανήλικους, μετατράπηκαν, άτυπα, σε φυλακές πολιτικών κρατουμένων.

Κατά την διάρκεια όχι μόνο της μεταξικής δικτατορίας, αλλά και της Κατοχής, οι φυλακές «φιλοξένησαν» άνδρες και γυναίκες του Δ.Σ.Ε., κομμουνιστές και γενικότερα όσοι ήταν αντίθετοι με την ιδεολογία της εκάστοτε καθεστηκυίας τάξης.

Με την Απελευθέρωση, στις φυλακές μεταφέρθηκαν δωσίλογοι και συνεργάτες των Γερμανών, ενώ μετά την επιβολή της χούντας, οι φυλακές Αβέρωφ ξανάγιναν χώρος κράτησης αντιφρονούντων.