Η μέρα που οδήγησε στην παραχώρηση Συντάγματος
- Αντώνης Απέργης - 4 Σεπτεμβρίου 2024
Φυσικά, πριν από το 1843, υπήρξαν αρκετά συντάγματα, όπως αυτό του 1822, που υιοθετήθηκε από την Πρώτη Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου και ονομαζόταν επισήμως «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος», αλλά και του 1827, το οποίο επικυρώθηκε τον Ιούνιο του 1827 από την Τρίτη Εθνοσυνέλευση και αποσκοπούσε στη δημιουργία μιας σταθερής και δημοκρατικής κυβέρνησης, όπου όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό και για τον λαό.
Η ίδια Εθνοσυνέλευση εξέλεξε τον Ιωάννη Καποδίστρια πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδας, ο οποίος είχε χαράξει ένα πολυσυλλεκτικό σχέδιο προώθησης σημαντικών μεταρρυθμίσεων, με απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός ελεύθερου και ανεξάρτητου κράτους. Ωστόσο, αυτή η επιθυμία του προσέκρουε στη δειλία και την υποτέλεια της εγχώριας και της ευρωπαϊκής διπλωματίας, οδηγώντας, τελικά, στην εξόντωσή του, στις 27 Σεπτεμβρίου 1831.
Αναπόφευκτα, η δολοφονία του έφερε στην εξουσία, αρχικά, το καθεστώς της Αντιβασιλείας και αμέσως μετά τον Βαυαρό Όθωνα, διακυβέρνηση που σε λίγα χρόνια οδήγησε σε κατάληψη των δημόσιων αξιωμάτων από αρκετούς Βαυαρούς, αλλά και ένα δάνειο - με επαχθείς όρους - από τις ξένες δυνάμεις, το οποίο, δεν έφτασε ποτέ στη χώρα, επιτείνοντας τη λαϊκή οργή.
Σύντομα, η επιτιμητική άρνηση των «συμμάχων» για περίοδο χάριτος στην αποπληρωμή των τοκοχρεωλυσίων του δανείου, σε συνδυασμό με τη μείωση των κρατικών δαπανών και τις συστηματικές αποστρατεύσεις αξιωματικών, εξώθησε τους ηγέτες του αγγλικού, του γαλλικού και του ρωσικού κόμματος να προχώρησαν σε μυστικές διεργασίες, που θα ανάγκαζαν τον Όθωνα να παραχωρήσει άμεσα Σύνταγμα.
Στο κίνημα μυήθηκαν, τον Αύγουστο του 1843, ο συνταγματάρχης Δημήτριος Καλλέργης, που διατελούσε επικεφαλής του ιππικού στην Αθήνα, αλλά και ο διοικητής της Σχολής Ευελπίδων συνταγματάρχης Σπυρομήλιος και, στις 3 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, σημειώθηκε η λαϊκή εξέγερση και η στάση της φρουράς των Αθηνών, με ένα και βασικό αίτημα: την παραχώρηση Συντάγματος.
Το πλήθος των πολιτών, μαζί με στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, συγκεντρώθηκε μπροστά από τα ανάκτορα, με τον Όθωνα, παρά τις στρεψόδικες ενέργειές του, να υπογράφει την άμεση σύγκληση «Εθνικής Συνέλευσης» και να απομακρύνει όλους τους ξένους που βρίσκονταν σε κρατικά αξιώματα, διορίζοντας νέο υπουργικό συμβούλιο.
Μετά την υπογραφή των σχετικών διαταγμάτων, ο στρατός και το πλήθος των πολιτών παρήλασε μπροστά από τα ανάκτορα ζητωκραυγάζοντας υπέρ του Συντάγματος, με την πλατεία να μετονομάζεται σε Πλατεία Συντάγματος, σε ανάμνηση των γεγονότων εκείνης της ημέρας.
Τελικά, το «πρώτο» Σύνταγμα της Ελλάδας ψηφίστηκε στις 18 Μαρτίου του 1844 και αποτέλεσε τη βάση για όλα τα επόμενα, καθιερώνοντας ως πολίτευμα την κληρονομική συνταγματική μοναρχία, με κυρίαρχο όργανο του Κράτους τον μονάρχη, ο οποίος ασκούσε την εκτελεστική εξουσία διά των υπουργών του, που διόριζε και έπαυε, τη νομοθετική από κοινού με την εκλεγμένη Βουλή και τη διορισμένη Γερουσία και, τέλος, τη δικαστική, η οποία πήγαζε από εκείνον. Μεταξύ άλλων, το νέο σύνταγμα καθιέρωνε την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, το άσυλο της κατοικίας και την εκλογή των βουλευτών με πλειοψηφικό σύστημα άμεσης και μυστικής ψηφοφορίας.
