Ιάκωβος Καμπανέλλης: «[…] Αρνιέμαι να με κάνουν ό,τι θένε […]»
- Παναγιώτα Απέργη - 5 Δεκεμβρίου 2022
Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης γεννήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 1922, στη Νάξο και σε ηλικία 13 ετών μετακόμισε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Στο Μεταξουργείο γνωρίστηκε με τους Τάσο Λειβαδίτη, Κώστα και Αλέξανδρο Κοτζιά, Δημήτρη Χριστοδούλου και Ρένο Αποστολίδη, τους οποίους ένωσε η αγάπη για τη λογοτεχνία.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, συνελήφθη από τους Γερμανούς και οδηγήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης Μαουτχάουζεν, όπου κρατήθηκε από τις αρχές του 1943 ως τις 5 Μαΐου 1945, όταν το στρατόπεδο απελευθερώθηκε από τον αμερικανικό στρατό. Εκεί, οι συγκρατούμενοι του, Έλληνες και Ελληνοεβραίοι, τον εξέλεξαν αντιπρόσωπο τους στη Διεθνή Επιτροπή που φρόντιζε για την ανάρρωση και την επιστροφή τους στην Ελλάδα και στο Ισραήλ.
Όταν επέστρεψε στην Αθήνα, παρακολούθησε μια παράσταση του «Θεάτρου Τέχνης», και, εντυπωσιασμένος από το θέαμα, αποφάσισε να ασχοληθεί με το θέατρο. Παρόλα αυτά, η έλλειψη απολυτηρίου Γυμνασίου δεν του επέτρεψε να φοιτήσει στις δραματικές σχολές ως ηθοποιός, οπότε αποφάσισε να ασχοληθεί με τη συγγραφή θεατρικών έργων.
Η πρώτη του εμφάνιση στο θέατρο έγινε το 1950 με το έργο «Χορός πάνω στα στάχυα» και ακολούθησαν «Η έβδομη ημέρα της δημιουργίας» και «Η αυλή των θαυμάτων», ένα από τα αριστουργήματα της νεοελληνικής δραματουργίας.
Άλλα γνωστά του έργα είναι τα: «Η ηλικία της νύχτας», «Το παραμύθι χωρίς όνομα», «Βίβα Ασπασία», «Οδυσσέα, γύρισε σπίτι» , «Η αποικία των τιμωρημένων», «Ο εχθρός λαός», «Πρόσωπα για βιολί και ορχήστρα», «Τα τέσσερα πόδια τού τραπεζιού», «Μια Συνάντηση Κάπου Αλλού», «Ο μπαμπάς ο πόλεμος» και, φυσικά, «Το Μεγάλο Μας Τσίρκο», που ανέβασε ο θίασος Καρέζη – Καζάκου και εξελίχθηκε σε αντιδικτατορική εκδήλωση.
Τα περισσότερα από σαράντα θεατρικά του έργα, εξακολουθούν να διδάσκονται από όλους σχεδόν τους Νεοέλληνες σκηνοθέτες και έχουν «ανέβει» από τις κρατικές σκηνές Ελλάδας και Κύπρου, καθώς και από ιδιωτικούς θιάσους, ενώ έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες.
Παράλληλα, έχει υπογράψει το σενάριο σε μεγάλες κινηματογραφικές επιτυχίες, μεταξύ των οποίων και τη «Στέλλα» , που εμπνεύστηκε όταν συνάντησε για πρώτη φορά τη νεοεμφανιζόμενη τότε Μελίνα Μερκούρη. Αργότερα, συνεργάστηκε με τον Νίκο Κούνδουρο στον «Δράκο» και ακολούθησαν τα: «Η αρπαγή της Περσεφόνης», «Το Αμαξάκι», «Τα Κορίτσια στον Ήλιο», «Η Χιονάτη και τα εφτά γεροντοπαλίκαρα» και «Το κανόνι και τ' αηδόνι».
Μεγάλο έργο της δραστηριότητας του το αφιέρωσε στο ραδιόφωνο, με πλήθος εκπομπών ως συγγραφέας και παραγωγός με πρωτότυπα θέματα ή διασκευές λογοτεχνικών - θεατρικών έργων.
Παράλληλα, από το 1981 έως το 1988 διετέλεσε διευθυντής ραδιοφωνίας της ΕΡΤ, ενώ συνεργάστηκε ως αρθρογράφος, δοκιμιογράφος και αφηγητής με τις εφημερίδες «Ελευθερία», «Ανένδοτος» και «Τα Νέα».
Πέθανε στις 29 Μαρτίου 2011, λίγο μετά τον θάνατο της γυναίκας του, Νίκης. Για την προσφορά του στις Τέχνες και τα Γράμματα, αλλά και την κοινωνική του δράση, τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις, ενώ του έχει απονεμηθεί το παράσημο του Ανώτερου Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικα. Εξελέγη επίτιμος διδάκτωρ σε πολλές σχολές και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Η ελληνική πολιτεία τιμώντας το έργο του χαρακτήρισε το 2022 ως «Λογοτεχνικό Έτος Ιάκωβου Καμπανέλλη».
Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης κατάφερε να κατακτήσει όλα τα είδη του πεζού και του ποιητικού λόγου, δημιουργώντας εμβληματικά λογοτεχνικά έργα και δοκίμια, θεατρικά κείμενα, διαχρονικά κινηματογραφικά σενάρια και εμβληματικά τραγούδια. Κατέγραψε με μοναδικό τρόπο την ελληνική ιστορία και την κοινωνική πραγματικότητα της μεταπολεμικής περιόδου, αποδίδοντας με ρεαλισμό τις δυσκολίες, τον αγώνα, τη δύναμη και την ελπίδα του ελληνικού λαού, μέσα από ολοκληρωμένους, αναγνωρίσιμους και αυθεντικούς χαρακτήρες.
