Νίκος Εγγονόπουλος: Ο υπερρεαλιστής ποιητής με την εικαστική ματιά
- Παναγιώτα Απέργη - 21 Οκτωβρίου 2022
Ο Νίκος Εγγονόπουλος γεννήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 1907 στην Αθήνα, καταγόμενος από μια εύπορη οικογένεια, που τον βοήθησε να πραγματοποιήσει τις βασικές του σπουδές ως εσωτερικός σε Λύκειο στο Παρίσι, όπου διδάχθηκε την κλασική γαλλική ποίηση.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εργάστηκε ως σχεδιαστής εξωφύλλων σε περιοδικά και, το 1932, φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου μαθήτευσε πλάι στους Κωνσταντίνο Παρθένη, Δημήτριο Μπισκίνη, Θωμά Θωμόπουλο και Γιάννη Κεφαλληνό. Αργότερα, χάρη στη μαθητεία του κοντά στον Φώτη Κόντογλου και τον Αλέξανδρο Ξυγγόπουλο, ήλθε σε επαφή με την παράδοση και την ουσία της βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης.
Η είσοδός του Εγγονόπουλου στα ελληνικά γράμματα ήρθε με τη δημοσίευση της πρώτης του ποιητικής συλλογής «Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν», η οποία προκάλεσε σφοδρότατες αντιδράσεις στην κριτική, πυροδοτώντας ευθύς εξαρχής διασυρμό της ποίησής του. Μάλιστα, πολλά περιοδικά και εφημερίδες παρωδούσαν τα ποιήματά του με εξευτελιστικά σχόλια.
Το 1938, στην Έκθεση «Τέχνη της Νεοελληνικής Παραδόσεως» παρουσίασε τα πρώτα δείγματα της ζωγραφικής του, που απεικόνιζαν παλιά σπίτια της Δυτικής Μακεδονίας και, σύντομα, πραγματοποίησε την πρώτη ατομική έκθεση ζωγραφικής. Την ίδια περίοδο σχεδίασε τα κοστούμια των ηθοποιών για την παράσταση της «Ηλέκτρας» του Σοφοκλή στο Θέατρο Κοτοπούλη και συμμετείχε σε ομαδική έκθεση Ελλήνων καλλιτεχνών στη Νέα Υόρκη. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, την περίοδο 1942-1943, ο Εγγονόπουλος έγραψε το ποίημα «Μπολιβάρ», ένα μεγάλο συνθετικό ποίημα, με υπερρεαλιστικά στοιχεία, το οποίο, αρχικά κυκλοφόρησε σε χειρόγραφα, διαβάστηκε σε συγκεντρώσεις αντιστασιακού χαρακτήρα και δημοσιεύτηκε το 1944.
Τα επόμενα χρόνια, συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, την Ιταλία, το Μόναχο και τη Βιέννη, όπου, αν και ανέπτυξε καλλιτεχνικές επαφές που τον επηρέασαν σ’ όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας, ουδέποτε παρέκκλινε από τις προσωπικές του πεποιθήσεις για τη θεματική και τον τρόπο που ζωγράφιζε. Το 1949 συμμετείχε στην ίδρυση της καλλιτεχνικής ομάδας «Αρμός», με σκοπό την προώθηση μιας σύγχρονης αισθητικής πρότασης στην Ελλάδα, μαζί με άλλους, όπως: οι Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Γιάννης Μόραλης, Γιάννης Τσαρούχης, Ναταλία Μελά, Νέλλη Ανδρικοπούλου κ.ά..
Tο 1967 έγινε καθηγητής Ελεύθερου Σχεδίου στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, όπου από τα τέλη της δεκαετίας του 1930 εργαζόταν ως επιμελητής, ενώ, παράλληλα, συμμετείχε σε αρκετές ομαδικές εκθέσεις, εκπροσωπώντας, μάλιστα, την Ελλάδα στην 27η Μπιενάλε της Βενετίας με συνολικά εβδομήντα έργα.
Στο πλούσιο έργο του περιλαμβάνονται - εκτός από ποιητικές συνθέσεις - μεταφράσεις, κριτικές μελέτες και δοκίμια, ενώ πίνακές του υπάρχουν στην Εθνική Πινακοθήκη, στις Δημοτικές Πινακοθήκες Αθηνών, Ρόδου, Θεσσαλονίκης, στο Μουσείο Θεάτρου, στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και σε ιδιωτικές συλλογές.
Ο Νίκος Εγγονόπουλος άφησε την τελευταία του πνοή στην Αθήνα, στις 31 Οκτωβρίου 1985, αφήνοντας πίσω του ένα πολύπλευρο εικαστικό και ποιητικό έργο.
Στους πίνακές του πρωταγωνιστούν οι ανθρώπινες μορφές, άλλοτε καλλίγραμμες και άλλοτε απρόσωπες, με έκδηλες τις αναφορές στον Ορφέα, την Ευρυδίκη, τον Ερμή, τον Ηρακλή, τον Οδυσσέα, τον Πηλέα, τη Μήδεια.
Ο Εγγονόπουλος, ως ζωγράφος, κατέφερε να συνδυάσει εικόνες της ελληνικής παράδοσης, της μυθολογίας και του Βυζαντίου, εμπνεόμενος ακόμη και από τα νεότερα χρόνια του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, γεγονός που τον καθιστά ένα διαχρονικό Έλληνα δημιουργό, που κατόρθωσε να συνδυάσει τις προκλήσεις του μοντερνισμού με τα χρώματα της λαϊκής μας παράδοσης.
