Έντγκαρ Άλαν Πόε: «Το σύμβολο του αποχωρισμού μας να γίνουνε αυτές οι λέξεις»

• Παναγιώτα Απέργη - 19 Ιανουαρίου 2022

Ο Έντγκαρ Άλαν Πόε γεννήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 1809 στη Βοστώνη. Οι γονείς του ήταν ηθοποιοί και του έδωσαν το όνομα ενός προσώπου του θεατρικού έργου «Βασιλιάς Ληρ», στο οποίο έπαιζαν, όταν γεννήθηκε. Λίγα χρόνια μετά τη γέννησή του, ο πατέρας του τους εγκατέλειψε και πέθανε πέντε μήνες αργότερα, ενώ η μητέρα του, που υπέφερε από φυματίωση, πέθανε το 1811. Έτσι, ο μικρός τότε Πόε βρέθηκε στο σπίτι του εμπόρου Τζων Άλαν, που, όμως, δεν τον υιοθέτησε ποτέ. Παρόλα αυτά, ως ένδειξη σεβασμού και εκτίμησης προς τη θετή του οικογένεια προσέθεσε το Άλαν στο επώνυμό του.

Η λογοτεχνική καριέρα του Πόε ξεκίνησε, όταν ήταν ακόμα στο στρατό, με την έκδοση της συλλογής «Ταμερλάνος και άλλα ποιήματα», το 1827, χωρίς το όνομά του, με το ψευδώνυμο «ένας Βοστονέζος». Στη συνέχεια, στράφηκε στην πρόζα και, για αρκετά χρόνια εργάστηκε, σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά, κατορθώνοντας να γίνει γνωστός για το προσωπικό ύφος της λογοτεχνικής κριτικής του, ενώ παράλληλα, συνέχισε να εκδίδει έργα του με την οικονομική βοήθεια φίλων.

Από το 1831, έζησε αποκλειστικά με τη συγγραφή, σε μια εποχή που ελάχιστοι ζούσαν από το επάγγελμα του συγγραφέα, καθώς λόγω της έλλειψης διεθνούς νομοθετικού πλαισίου για τα πνευματικά δικαιώματα, οι εκδότες προτιμούσαν να «κλέβουν» έργα Ευρωπαίων συγγραφέων παρά να πληρώσουν νέους Αμερικανούς. Αυτό, όμως, του δημιουργούσε ολοένα και περισσότερα οικονομικά προβλήματα.

Η δεκαετία του 1840, παρά τη μεγάλη αναγνωσιμότητα που του έφερε το «Κοράκι», σημαδεύτηκε από τον θάνατο της συζύγου του και από την επιδείνωση του εθισμού του στο αλκοόλ. Στις 7 Οκτωβρίου 1849, πέθανε στη Βαλτιμόρη, υπό συνθήκες που δημιούργησαν πολλά ερωτηματικά.

Το έργο του άνοιξε νέους δρόμους στην παγκόσμια λογοτεχνία, με τη μοναξιά να αποτελεί αναπόσπαστο μοτίβο των διηγημάτων του, καθώς, όπως έλεγε και ο Μαξίμ Γκόρκι, η ζωή του ήταν τραγική, με τη βαθύτερη έννοια της λέξης. Έχοντας ζήσει ο Πόε μια μαρτυρική ζωή, με φτώχεια, αλκοολισμό και ερωτική δυστυχία, αποτύπωσε όλα του τα βιώματα στο λογοτεχνικό του έργο, με τη θεματολογία του να διαθέτει στοιχεία επιστημονικής φαντασίας, αστυνομικών ιστοριών, των οποίων θεωρείται και δημιουργός, κρυπτογραφίας, ιστοριών μυστηρίου και μυστικισμού, γοτθικής λογοτεχνίας και σκοτεινού ρομαντισμού.

Οι ιστορίες και τα ποιήματά του πραγματεύονται φονικές διαστροφές, μυστήριους θανάτους, εξιχνιάσεις εγκλημάτων, μάταιες ελπίδες και απελπισμένα, μακάβρια συναισθήματα, ενώ στα έργα του περιγράφει άλλοτε έναν κόσμο φανταστικό και νοσηρό και άλλοτε έναν κόσμο όπου κυριαρχεί η φυσική βία.

Στο Πόε καμία κακή πράξη δεν μένει ατιμώρητη, καθώς ακόμη και όταν διαπράττονται φρικτές δολοφονίες, οι δράστες βασανίζονται από τις τύψεις και πάντα ανακαλύπτονται. Οι λίγοι ήρωες του, όπως ο πρωτότυπος ντετέκτιβ Ωγκίστ Ντιπάν είναι έξυπνοι, αναλυτικοί επιλυτές του εγκλήματος, ενώ η ποίηση του δεν είναι τόσο βίαιη και δίνει έμφαση στο θάνατο, με συχνή την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου.

Από νεαρή ηλικία ο Πόε αγάπησε τα γράμματα και ιδιαίτερα την ποίηση. Τα κείμενα του περιέχουν πολλές γαλλικές και λατινικές φράσεις, αλλά και κλασικές ελληνικές και ρωμαϊκές αναφορές. Στο διάσημο ποίημά του «Στην Ελένη» προτρέπει τον αναγνώστη να θυμάται « πόσο ένδοξη ήταν η Ελλάδα», με πολλούς να θεωρούν ότι υπήρξε φιλέλληνας. Φυσικά, οι συχνές του αναφορές στην Ελλάδα πιστεύεται ότι απορρέουν από τα αναγνώσματά του και, κυρίως, από τον Λόρδο Μπάιρον, του οποίου είναι έντονη η επιρροή.

Το έργο του επηρέασε τη λογοτεχνία τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες, όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ συνέβαλε και σε ειδικά πεδία, όπως αυτό της κρυπτογραφίας και της κοσμολογίας. Ο Μπωντλαίρ ήταν από τους πρώτους μελετητές του έργου του, μεταφράζοντάς το σύνολό του στα γαλλικά, γεγονός που συνέβαλλε στην παγκόσμια αναγνώριση του Πόε. Θαυμαστές του έργου του ήταν, επίσης, οι: Χ.Φ. Λάβκραφτ, Γουώλτ Ουίτμαν, Ιούλιος Βερν, Όσκαρ Ουάιλντ, Ουίλλιαμ Φώκνερ και Τ.Σ. Έλιοτ, ο οποίος, αν και αυστηρός απέναντί του, εκτιμούσε το κριτικό του έργο.

Παράλληλα, μεγάλη ήταν και η επίδρασή του στη ζωγραφική και στον κινηματογράφο. Το 1875, ο Μανέ εικονογράφησε ένα βιβλίο με μετάφραση του ποιήματος «Το κοράκι», ο Γκογκέν φιλοτέχνησε τη «Γυναίκα με το Λουλούδι», ενώ ο Ντελακρουά, ο Νταλί, ο Μαγκρίτ, και άλλοι φέρουν στα έργα τους επιρροές από την ποίηση του Πόε.

Στον κινηματογράφο, ο Φεντερίκο Φελίνι εμπνεύστηκε από τα χιουμοριστικά αφηγήματα του Αμερικανού συγγραφέα και ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ, το ίδιο, από το «Οβάλ Πορτρέτο» στην ταινία «Ζούσε τη ζωή της» . Ακόμη, η συμβολή του στη γοτθική μυθοπλασία ήταν τεράστια, καθώς σύνδεσε τον τρόμο με την ανθρώπινη ψυχολογία.