Το Νησί του Πάσχα και τα πέτρινα αγάλματά του
- Παναγιώτα Απέργη - 14 Μαΐου 2024
Μικρό και λοφώδες, σχηματισμένο από τρία ηφαίστεια, τα Rano Kao, Rano Raraku και Rano Aroi που αναδύονται από τον βυθό της θάλασσας, το νησί έχει χαρακτηριστικό τριγωνικό σχήμα, καλύπτει μια έκταση 163,6 τετρ. χλμ., κατοικείται σήμερα από 7.750 κατοίκους και αποτελεί επαρχία της Χιλής, προσαρτημένο σ’ αυτή από το 1888. Κρατήρες και κώνοι που σχηματίζονται στις πλευρές ή κοντά στα ηφαίστεια είναι διάσπαρτες στο τοπίο, το οποίο κυριαρχείται από διαβρωμένα πεδία λάβας, στα οποία συνήθως υπάρχει οψιανός. Το κλίμα του νησιού είναι υποτροπικό, με μεγάλα θερμά και ξηρά καλοκαίρια και μικρούς υγρούς χειμώνες. Οι κάτοικοι του νησιού, όσον αφορά τις παραδόσεις τους, χωρίζονται σε απογόνους δυο ξεχωριστών εθνοτικών ομάδων, των «Μακριών Αυτιών»και των «Κοντών Αυτιών».
Η επικρατέστερη θεωρία θέλει το νησί να κατοικείται από Πολυνήσιους που ήρθαν από τα νησιά Μαρκέζας και ασχολήθηκαν με την αλιεία και τη γεωργία. Από το νησί, πέρασαν, μετά τον Ρόγκεβεν(1659-1729), το 1770 ο Ισπανός εξερευνητής και χαρτογράφος Φελίπε Γκονθάλεθ ντε Αχέδο (1714-1802), που διεκδίκησε το νησί για τον ισπανικό θρόνο, το 1774 ο Βρετανός εξερευνητής Τζέιμς Κουκ (1728-1779), ο οποίος βρήκε λίγο πληθυσμό, και ο Γάλλος ναύαρχος Λουί Αντουάν Mπουγκανβίλ (1729-1811).
Το 1862 περουβιανοί δουλέμποροι άρπαξαν περίπου 1500 κατοίκους και το 1864 εγκαταστάθηκαν στο νησί Γάλλοι ιεραπόστολοι που διέδωσαν τον χριστιανισμό. Η επιδημία της ευλογιάς, το 1877, μείωσε σε 111 μόνο άτομα τον πληθυσμό, ο οποίος ωστόσο, στα τέλη του 19ου αιώνα άρχισε να αυξάνεται αισθητά.
Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1888 αποβιβάστηκε στο νησί ο Χιλιανός λοχαγός Πολύκαρπο Τόρο Ουρτάδο και το κατέλαβε επίσημα. Η πράξη εκχώρησης του νησιού, γραμμένη στα ισπανικά και τη γλώσσα των Ραπα Νούι , υπογράφηκε από έντεκα αρχηγούς του νησιού και τον βασιλιά Ατάμου Τεκένα (1850-1892).
Ο 20ος αιώνας στο νησί σηματοδοτείται από δυο εξεγέρσεις (1914, 1964), αντιδράσεις στην υφιστάμενη καταπίεση των κατοίκων. Οι κάτοικοι του νησιού, αν και ακολούθησαν τα ηπειρωτικά σύγχρονα πολιτιστικά πρότυπα, μένουν σταθεροί στις προγονικές αξίες και τα έθιμά τους. Κάθε χρόνο, τον Φεβρουάριο, άτομα όλων των ηλικιών και από τα δυο εθνοτικά φύλα συναντώνται σε διαγωνισμούς που αναβιώνουν πρακτικές και τέχνες του παρελθόντος, όπως κατασκευή καλαμιών και τατουάζ, παραδοσιακά τραγούδια και χορούς. Το 2018, ιδρύθηκε η Θαλάσσια Προστατευόμενη περιοχή Ράπα Νούι, που περιλαμβάνει 740.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα του Ειρηνικού ωκεανού, γύρω από το νησί του Πάσχα.
Το νησί του Πάσχα φημίζεται για τα Μοάι, τα γιγάντια μονολιθικά πέτρινα αγάλματα ύψους από 2,5 έως και 12 μ. και βάρους 75-86 τόνων και τα ερείπια των γιγάντιων πέτρινων πλατφορμών, των Άχου, με τις ανοιχτές προς τη στεριά αυλές τους. Το πέτρωμα πάνω στο οποίο λαξεύτηκαν οι ανθρώπινες, χωρίς πόδια, μορφές, προγόνων των ιθαγενών του νησιού, είναι ηφαιστειογενές. Το τμήμα του πετρώματος που είναι βυθισμένο στο έδαφος διατηρείται μαλακό, ενώ το εκτεθειμένο στον αέρα τμήμα γίνεται σκληρό. Το κεφάλι των μορφών είναι σχεδόν τα 3/4 του σώματός τους και, σήμερα, οι κόγχες των ματιών είναι άδειες, ενώ άλλοτε περιείχαν κόρες, σύμφωνα με το μοναδικό με κόγχες Μοάι που βρέθηκε. Ο προσανατολισμός των αγαλμάτων προς το εσωτερικό του νησιού δείχνει ξεκάθαρα την εσωστρέφεια των κατοίκων του.
Τα περισσότερα Μοάι βρίσκονται στην περιοχή Άχου Τονγκαρίκι, η οποία αποτελεί τμήμα του Εθνικού Πάρκου Ράπα Νούι. Ένα από τα δύο Μοάι που άρπαξαν οι Βρετανοί, είναι το Χόα Χακανανάια, που σημαίνει «ο κλεμμένος ή κρυμμένος φίλος».Το άγαλμα αφαίρεσε από το νησί, το 1868, ο Βρετανός αντιναύαρχος Ρίτσαρντ Πάουελ και το έδωσε στη βασίλισσα Βικτόρια, η οποία με τη σειρά της το δώρισε στο Βρετανικό Μουσείο, το 1869. Το ανθρωπόμορφο γλυπτό άγαλμα, ύψους 2,5 μ., κατασκευασμένο από βασάλτη, που στην πίσω όψη του φέρει εικόνες σχετικές με την τελετή Τανγκάτα Μανού2 (=Φτερωτός Άνθρωπος), βρέθηκε σε ιερό οίκο της θρησκευτικής ομώνυμης κάστας.
Η τελετή γινόταν κάθε χρόνο, προκειμένου να αποφευχθεί το ξέσπασμα πολέμου μεταξύ των φυλών, γι’ αυτό και το Χόα Χακανανάια, θεωρείται ένα βαθύ σύμβολο ειρήνης. Το 2018 το Νησί του Πάσχα με γραπτό αίτημα του προς το Βρετανικό Μουσείο και αργότερα προς τον βασιλιά της Βρετανίας Κάρολο ζήτησε επιστροφή των δυο Μοάι, αίτημα που δεν έχει, κατά τη βρετανική συνήθεια, απαντηθεί.
1Το Πολυνησιακό τρίγωνο είναι η περιοχή στον Ειρηνικό Ωκεανό, που σχηματίζεται έχοντας στις γωνίες του τα νησιά Χαβάη(βόρεια), Νησί του Πάσχα (ανατολικά), Νέα Ζηλανδία(δυτικά).
2O Ταγκάτα Μανού ήταν ο νικητής ενός παραδοσιακού διαγωνισμού, κατά τον οποίο κολυμπώντας από το νησί του Πάσχα στο κοντινό νησί Μότου Νούι και επιστρέφοντας από αυτό, κατόρθωνε να συλλέξει το πρώτο, της εποχής, αυγό με αιθάλη από τους ψηλότερους θαλάσσιους βράχους. Η λατρεία του Φτερωτού Ανθρώπου έσβησε με την έλευση των χριστιανών ιεραποστόλων.
