Σπουδαίοι Έλληνες Χρυσοχόοι και τα δημιουργήματά τους

• Παναγιώτα Απέργη - 20 Αυγούστου 2020

Οίκος Μπούλγκαρι

Ο διεθνής ιταλικός οίκος, γνωστός για τα κοσμήματα και τα ρολόγια του, έχει τις ρίζες του σε παλιά οικογένεια αργυροχόων του μικρού χωριού της Ηπείρου, Καλαρρύτες στα Τζουμέρκα, από τα έντεκα παιδιά της οποίας επιβίωσε μόνο ο Σωτήρης.

Αυτός μαζί με τον πατέρα του συνέχισαν την παράδοση της αργυροχοΐας ανοίγοντας κατάστημα στη Παραμυθιά Θεσπρωτίας, κατασκευάζοντας πρώτα ζώνες και μετά σκουλαρίκια, θήκες για σπαθιά και κουμπιά από ασήμι.

Η καταστροφή της Παραμυθιάς από τους Τούρκους ανάγκασε την οικογένεια να καταφύγει στην Κέρκυρα πρώτα και, στη συνέχεια, στην Ιταλία, όπου το 1884 ο Σωτήρης Βούλγαρης άνοιξε κατάστημα στη Βία Σιστίνα της Ρώμης.

Με τη βοήθεια των γιων του Κωνσταντίνου και Γιώργου (Κονσταντίνο και Τζόρτζιο) εγκαταστάθηκαν στη Βία Κοντότι, όπου ακόμη και σήμερα βρίσκεται το κατάστημα - ομφαλός του οίκου.

Το 1932, μετά τον θάνατο του Σωτήρη Βούλγαρη, τα δυο παιδιά του ανέλαβαν την επιχείρηση, δημιουργώντας κοσμήματα - έργα τέχνης, συνδυάζοντας το παραδοσιακό με το σύγχρονο ιταλικό με έντονες, όμως, επιρροές από την ελληνικό κλασικισμό και την ιταλική αναγέννηση.

Από τη δεκαετία του 1970, ο οίκος Μπούλγκαρι διαθέτει καταστήματα σε όλες σχεδόν τις πρωτεύουσες του κόσμου και αποκτά παγκόσμια φήμη, με τις δημιουργίες του οίκου να λατρεύονται και να φοριούνται από πλούσιους, γαλαζοαίματους, λάτρεις των κοσμημάτων, αλλά και ηθοποιούς όπως: η Μέριλιν Μονρόε, η Λορίν Μπακόλ, η Σοφία Λόρεν, η Λιζ Τέηλορ, η Σούζαν Σάραντον, η Σαρλίζ Θερόν κ.ά..

Τον 21ο αιώνα, ο οίκος επεκτείνει τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες και σε ξενοδοχειακές επιχειρήσεις από το Μιλάνο ως το Μπαλί, που φέρουν την ονομασία του, σε συνεργασία με την αλυσίδα ξενοδοχείων Marriot, ενώ πρόκειται να ανοίξει ένα νέο ξενοδοχείο στη Ρώμη, δίπλα στα εμβληματικά Ισπανικά Σκαλιά και το κατάστημα Μπουλγκάρι στη Βία Κοντότι.

Οίκος Ζολώτα

Το 1895, ο 21χρονος Ευθύμιος Ζολώτας, γιος εμπόρου από τη Σπερχειάδα της Λαμίας επιστρέφει από τη μαθητεία του στα σημαντικότερα ατελιέ χρυσοχοΐας του Παρισιού, και στην οδό Αιόλου της νεοκλασικής Αθήνας ανοίγει το πρώτο κατάστημά του, που θα γοητεύσει την υψηλή κοινωνία της Αθήνας με τα ιδιαίτερα κοσμήματά του.

Το 1905 γεννιέται ο γιος του, Ξενοφών, που ο πατέρας θέλει να του μεταλαμπαδεύσει την τέχνη του και η μητέρα να τον κάνει πολυμαθή επιστήμονα.

Ο Ξενοφών Ζολώτας στα 24 του χρόνια καταλαμβάνει την πρώτη του έδρα στο οικονομικό δίκαιο του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και στην πορεία της ζωής του αποτελεί κεντρικό πρόσωπο της οικονομικής και πολιτικής ζωής της χώρας, διοικώντας την Τράπεζα της Ελλάδος για πάνω από είκοσι πέντε χρόνια και φτάνοντας μέχρι και το πρωθυπουργικό αξίωμα το 1990.

Είναι ένας άνθρωπος με σπάνια μόρφωση, βαθιά γνώση των ελληνικών γραμμάτων, υψηλό όραμα για τον ελληνισμό και, παράλληλα, γεμάτος πάθος για το κόσμημα, αναλαμβάνει τη διαχείριση της οικογενειακής επιχείρησης.

Γι’ αυτόν, η τέχνη της χρυσοχοΐας οφείλει να μετατραπεί σε μια αποστολή παγκόσμιας ανάδειξης του ελληνικού πνεύματος.

Ο Ζολώτας κατορθώνει να αποκτήσει ο οίκος αίγλη, ανάλογη εκείνης του ελληνισμού, φροντίζοντας, στις αρχές της δεκαετίας του 1960,να συνάψει αποκλειστική συνεργασία με τα αρχαιολογικά μουσεία της Ελλάδας.

Ο κατάλογος των μεγάλων ονομάτων που γοητεύονται από τις δημιουργίες του αποτελεί το ίδιο το αισθητικό αποτύπωμα της εποχής: Αριστοτέλης Ωνάσης, ζεύγος Κέννεντυ, Ρόμυ Σνάιντερ, Ελίζαμπεθ Τέυλορ, Κατρίν Ντενέβ, Μαρία Κάλλας κ.ά..

Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ο ήδη παγκόσμια καταξιωμένος οίκος εγκαθίσταται στο Παρίσι και μεγάλοι δημιουργοί από διάφορους καλλιτεχνικούς τομείς εμπνέονται από τη φιλοσοφία της νέας ελληνικής, όπως η ανερχόμενη σχεδιάστρια Παλόμα Πικάσο, κόρη του μεγάλου Πάμπλο, που δημιουργεί μια περιορισμένη συλλογή από μοναδικά περιδέραια και βραχιόλια στο σχήμα πετάλων μαργαρίτας καθώς και βραχιόλια με τις διαφορετικές όψεις της σελήνης.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η συνεργασία με το Νεοϋορκέζο σχεδιαστή Ρόναλντ Μακ Νάμερ που γοητεύεται αμέσως από τις παραδοσιακές τεχνικές των εργαστηρίων και τη μοναδική αισθητική των ελληνικών μοτίβων, αποτέλεσε πραγματική ανατροπή για τα δεδομένα της σύγχρονης κοσμηματοποιΐας, ενώ το πάθος του για το θέατρο τον οδηγεί να σχεδιάσει τα κοσμήματα για την Ειρήνη Παππά στο ρόλο της σαιξπηρικής Κλεοπάτρας, στο Ηρώδειο το 1979.

Ο 21ος αιώνας με την παγκοσμιοποίηση φέρνει τον οίκο Zolotas στο κατώφλι νέων προκλήσεων και εμπνεύσεων με τους τεχνίτες του να δημιουργούν κοσμήματα, στα οποία εξελίσσουν τις φόρμες τους αλλά, και να παραμένουν πιστοί στην ιδιαίτερή τους παράδοση.

Το 2009, ο οίκος συνεργάζεται με τη γλύπτρια Νιζά Σεβενμάν, η οποία δημιουργεί μακρόστενες ανθρωπόμορφες φιγούρες που ενώνονται και χορεύουν κυκλικά, ή στέκονται όρθιες σαν κυκλαδικά ειδώλια, δείγμα του ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα του ελληνικού πολιτισμού.

Οίκος Λαλαούνη

Ο Ηλίας Λαλαούνης (1920-2013) καταγόταν από τους Δελφούς, από οικογένεια καταξιωμένη για τέσσερις, ήδη, γενιές στην τέχνη της χρυσοτεχνίας και ωρολογοποιίας. Σπούδασε Διοίκηση Επιχειρήσεων και Οικονομικά, παρακολούθησε μαθήματα σχεδίου, διακρίθηκε για την αναβίωση της αρχαίας ελληνικής χρυσοτεχνίας με τη χρήση του κίτρινου χρυσού 22 καρατιών και με τη χρήση παλιών τεχνικών, όπως η κοκκίδωση, η σφυρήλατη τεχνική, το φιλιγκρί, η σφαιροποίηση συνδυασμένες με τη σύγχρονη τεχνολογία, για την προώθησή της μέσα από τις διαχρονικές συλλογές του, που αγαπήθηκαν πολύ σε όλο τον κόσμο.

Το 1940, μόλις 20 χρόνων αναλαμβάνει τη διεύθυνση της εταιρείας «Ε. Ζολώτας», που είχε ιδρύσει ο θείος του Ευθύμιος, ενώ το 1957 μαζί με λίγους συναδέλφους του ιδρύει και δραστηριοποιεί τον Σύλλογο Χρυσοχόων, οργανώνοντας την πρώτη ελληνική έκθεση κοσμημάτων, στα πλαίσια της Δ.Ε.Θ., με κοσμήματα εμπνευσμένα από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και το Βυζάντιο.

Το 1967 αποχωρεί από την εταιρεία του θείου του και ιδρύει τον οίκο Λαλαούνη, διαγράφοντας μια λαμπερή επιτυχημένη πορεία χάρη στις γνώσεις και την ικανότητά του να εμβαθύνει στην τέχνη και την ιστορία των πολιτισμών της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας, εφαρμόζοντας παράλληλα νέες ιδέες με θέματα βασισμένα στη μοντέρνα τεχνολογία, την αστρονομία τη φύση, τη βιολογία.

Από το 1976 ανοίγει μια σειρά καταστημάτων σε μεγαλουπόλεις από το Παρίσι, το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη ως το Τόκιο και Χονγκ Κονγκ, ενώ οι συλλογές του αρχίζουν να παρουσιάζονται σε μουσεία και διεθνείς εκθέσεις μαζί με τους οίκους Μπουλγκάρι, Βαν Κλέεφ, Αρπέλ κ.ά.. Πολλές διάσημες γυναίκες έδειξαν την προτίμησή τους στις δημιουργίες του Ηλία Λαλαούνη, όπως η Τζάκυ Κένεντι Ωνάση, η Μπάρμπαρα Στρέιζαντ, η Ελίζαμπεθ Τέιλορ, η Σαρλίζ Θερόν, η Κάιλι Μινόγκ, η βασίλισσα Σοφία κ.ά..

Το 1991 ο Ηλίας Λαλαούνης είναι το μοναδικό μέλος – κοσμηματοποιός που έχει ποτέ εκλεγεί στη Γαλλική Ακαδημία Καλών Τεχνών, ενώ το 1993 πραγματοποιεί το μεγάλο του όνειρο, την ίδρυση του πρώτου και μοναδικού ελληνικού Μουσείου Κοσμήματος στην Αθήνα, το οποίο στεγάζεται σε κτηριακό συγκρότημα, στους πρόποδες της Ακρόπολης, και περιλαμβάνει το πατρικό σπίτι και τα παλιά εργαστήρια της εταιρείας του Λαλαούνη.

Το μουσείο στεγάζει στις μόνιμες συλλογές του περισσότερα από 4000 κοσμήματα και μικρογλυπτά από 50 συλλογές που σχεδιάστηκαν από τον ιδρυτή του, μεταξύ 1940-2001, και κοσμήματα διαφορετικών περιόδων και πολιτισμών. Στόχος του Μουσείου η συνέχιση και ανάπτυξη του εγχώριου ελληνικού κοσμήματος με την υποστήριξη της έρευνας και προβολής του στην Ελλάδα και το εξωτερικό Διαθέτει εξειδικευμένη βιβλιοθήκη, πρωτότυπο εργαστήριο κοσμήματος για πρακτική εξάσκηση, οπτικοακουστικό υλικό και πραγματοποιεί τέσσερις περιοδικές εκθέσεις ετησίως με κοσμήματα και έργα εφηρμοσμένων τεχνών από όλο τον κόσμο.

Σήμερα την εταιρεία έχουν αναλάβει οι τέσσερις κόρες του, εξακολουθώντας να την λειτουργούν έξω από το χρηματιστήριο, σαν καθαρά οικογενειακή επιχείρηση όπου η καθεμιά έχει τον δικό της τομέα.