Ρόμπερτ Κάπα : «Ελπίζω να μείνω άνεργος σαν πολεμικός ανταποκριτής μέχρι το τέλος της ζωής μου»

• Παναγιώτα Απέργη - 26 Μαΐου 2022

Ο Έντρε Έρνο Φρίντμαν, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στη Βουδαπέστη, στις 22 Οκτωβρίου 1913 και ήταν ο δεύτερος γιος μιας ευκατάστατης εβραϊκής οικογένειας ραφτάδων. Από μικρός είχε δείξει το ενδιαφέρον του για την τέχνη και την πολιτική και, σε ηλικία 18 ετών, αποφασίζοντας ότι δεν θα είχε λαμπρό μέλλον στο δικτατορικό καθεστώς του ναυάρχου Χόρτι και έχοντας ήδη κατηγορηθεί ως κομμουνιστής, κατέφυγε στο Βερολίνο, όπου ξεκίνησε πανεπιστημιακές σπουδές σε σχολή δημοσιογραφίας στην Ανώτατη Σχολή Πολιτικών Επιστημών, ενώ παράλληλα άρχισε να εργάζεται για βιοποριστικούς λόγους ως βοηθός φωτογράφου στο γνωστό και έγκριτο φωτο-ειδησεογραφικό πρακτορείο Dephot.

Η πρώτη μεγάλη επιτυχία και η φυγή στο Παρίσι

Ένα χρόνο αργότερα, ταξίδεψε στην Κοπεγχάγη για να καλύψει το Σοσιαλιστικό Συνέδριο, πραγματοποιώντας την πρώτη μεγάλη επιτυχία του, όταν με τον φωτογραφικό του φακό απαθανάτισε τον Λέων Τρότσκι, αποτυπώνοντας ανάγλυφα το πραγματικό νόημα της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Η άνοδος, όμως, του Ναζισμού στη Γερμανία και ο διωγμός των Εβραίων δημοσιογράφων και φωτογράφων, τον ανάγκασε, το 1933, να καταφύγει στο Παρίσι, όπου, ιδίως τον πρώτο καιρό, δυσκολευόταν να βρει δουλειά ως ανεξάρτητος δημοσιογράφος. Λίγο καιρό αργότερα, γνώρισε τη νεαρή Γερμανοεβραία φωτογράφο Γκέρτα Ποχορίλ, με την οποία συνδέθηκε τόσο επαγγελματικά όσο και συναισθηματικά.

Λόγω της έξαρσης των ναζιστικών κινημάτων της εποχής και οι δυο άλλαξαν τα επώνυμά τους, η μεν Ποχορίλ σε Τάρο, ο δε Φρίντμαν σε Κάπο. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για το παρατσούκλι του από το σχολείο, καθώς τον φώναζαν capa, που στα ουγγρικά σημαίνει καρχαρίας, επειδή είχε μεγάλο στόμα και επιθετική συμπεριφορά.

Από τον Ισπανικό Εμφύλιο στον Α΄Πόλεμο της Ινδοκίνας

Με το ξέσπασμα του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, το ζευγάρι έφυγε για την Ισπανία, προκειμένου να καλύψουν τις πολεμικές συρράξεις. Ωστόσο, σύντομα το ταξίδι «τέλειωσε» για την Τάρο, καθώς σκοτώθηκε τον Ιούλιο του 1937, λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Μαδρίτη, κατά τη διάρκεια της κάλυψης της υποχώρησης του Ρεπουμπλικανικού στρατού στη μάχη του Μπρουνέτ. Το καρέ του Κάπα με τον στρατιώτη του Δημοκρατικού Στρατού της Κόρδοβας που πέφτει, μια από τις διασημότερες φωτογραφίες παγκοσμίως, έκανε γνωστό τον Ισπανικό Εμφύλιο σε όλο τον κόσμο και το όνομά του συνώνυμο της φωτογραφικής δημοσιογραφίας.

Πολλές από τις φωτογραφίες του Κάπα που τράβηξε κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου θεωρούνταν, για πολλές δεκαετίες, χαμένες, αλλά βγήκαν στην επιφάνεια στην Πόλη του Μεξικού στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Όπως είναι γνωστό, όταν έφευγε από την Ευρώπη, το 1939, ο Κάπα έχασε τη συλλογή, η οποία μετά από χρόνια έτυχε της ονομασίας η «Μεξικανική βαλίτσα» και, το 2007, μεταβιβάστηκε στο Ίδρυμα Κάπα και μετέπειτα στο Διεθνές Κέντρο Φωτογραφίας, ένα μουσείο που ιδρύθηκε από τον νεότερο αδερφό του Κάπα, στο Μανχάταν.

Επόμενος σταθμός του Κάπα ήταν η κάλυψη του Β΄ Σινοϊαπωνικού πολέμου, ενώ ο πόλεμος που τον έκανε πραγματικά διάσημο ήταν ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος, καθώς τον παρακολούθησε βήμα-βήμα. Από τους βομβαρδισμούς στο Λονδίνο, τις μάχες στην βόρειο Αφρική, την απόβαση στη Σικελία και την απόβαση στη Νορμανδία, ο Κάπα ήταν πάντα εκεί, με τις φωτογραφίες του από την απόβαση, που έμελε να σημάνει το τέλος του πολέμου, να καταγράφουν με ανθρωπιά τον τρόμο, τον ηρωισμό και τη σκληρότητα των στιγμών.

Επιστρέφοντας στο Παρίσι μαζί με τους Ανρί Καρτιέ – Μπρεσόν, Ντέιβιντ Σέιμουρ, Τζορτζ Ρότζερ και Γουίλιαμ Βάντιβερτ ίδρυσαν το φωτογραφικό πρακτορείο Magnum Photos, με σκοπό τη διεκδίκηση καλύτερων αμοιβών για τους φωτογράφους και έγινε ο πρώτος πρόεδρος του πρακτορείου.

Ακολούθησε η κάλυψη του Αραβο-Ισραηλινού πολέμου, το 1948, και το φιλμ της ζωής του κόπηκε στις 25 Μαΐου του 1954 όταν, στην προσπάθειά του να φωτογραφίσει την επέλαση ενός γαλλικού συντάγματος, στην επαρχία Τάι Μπινχ του Βιετνάμ, πάτησε μία νάρκη κατά προσωπικό.

Σύμβολο όλων των φωτορεπόρτερ που διακινδύνευσαν τη ζωή τους ασκώντας το επάγγελμά τους, ο Κάπα μιλάει για τη δουλειά του: Ο ίδιος συνήθιζε να λέει ότι «ο πολεμικός ανταποκριτής έχει τη ζωή του στα χέρια του, και μπορεί να τη διακινδυνεύσει, ή να την προφυλάξει, έστω και την τελευταία στιγμή. Εγώ είμαι ένας τζογαδόρος».