Ούλοφ Πάλμε: Ο «πατέρας» της σύγχρονης Σουηδίας και η ανεξιχνίαστη δολοφονία του

• Παναγιώτα Απέργη - 14 Μαρτίου 2025

Ο Σβεν Ούλωφ Γιόαχιμ Πάλμε γεννήθηκε, στις 30 Ιανουαρίου 1927, στη Στοκχόλμη και καταγόταν από μια ευκατάστατη αστική οικογένεια με ολλανδικές ρίζες. Η ανέμελη, κατά τ’ άλλα ζωή του, άλλαξε μόλις έκλεισε τα 5 του χρόνια, όταν έχασε τον πατέρα του, γεγονός που επηρέασε βαθύτατα την ψυχοσύνθεσή του σε όλη του τη ζωή.

Ο Πάλμε απέκτησε αρκετά νωρίς κοινωνική και πολιτική θέση, με τις σπουδές του στο Κολέγιο Κένυον του Οχάιο, όπου αντίκρισε τόσο τις ανισότητες και τις διακρίσεις όσο και την άνοδο του μακαρθισμού, να είναι υπεύθυνες για τη μετέπειτα πορεία του, με τον ίδιο να δηλώνει συχνά ότι οι ΗΠΑ ήταν αυτές που τον έκαναν σοσιαλιστή. Επιστρέφοντας στην πατρίδα του, σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, συμμετέχοντας, παράλληλα, ενεργά στις φοιτητικές διεκδικήσεις μέσα από τη Σουηδική Εθνική Ένωση Φοιτητών.

Με την αποφοίτησή του, εντάχθηκε στους κόλπους του κόμματος των Σοσιαλδημοκρατών, με την ανέλιξή του να είναι ραγδαία, καθώς το 1958 εξελέγη μέλος του σουηδικού Κοινοβουλίου, φτάνοντας δέκα χρόνια αργότερα, να ανέλθει στον πρωθυπουργικό θώκο. Μάλιστα, εκτός από την πρώτη του θητεία του την περίοδο 1969 – 1976, διετέλεσε άλλη μια (και τελευταία φορά) πρωθυπουργός από το 1982 έως και το 1986, οπότε και δολοφονήθηκε.

Παραμένοντας πιστός στα ιδεώδη της ελευθερίας και της ειρήνης, ο Πάλμε δεν δίσταζε να παίρνει θέση για μείζονα διεθνή ζητήματα, επικρίνοντας πολλάκις την αμερικανική επιθετική πολιτική [χαρίζοντάς του την περιβόητη φράση του Ρίτσαρντ Νίξον «αυτός ο Σουηδός μ@λ@κ@ς»] και, φυσικά, τη συμμετοχή των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ, παρομοιάζοντας τον βομβαρδισμό του Ανόι από τους Αμερικανούς με τον βομβαρδισμό της Γκερνίκα από τους Γερμανούς κατά τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Παράλληλα, δεν δίσταζε να καταφερθεί κατά της σοβιετικής επέμβασης στην Τσεχοσλοβακία, αλλά και κατά της Νότιας Αφρικής για απαρτχάιντ.

Μεταξύ άλλων, η κυβέρνησή του χορήγησε άσυλο σε πολιτικούς πρόσφυγες από διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων και Αμερικανούς που δεν ήθελαν να πολεμήσουν στο Βιετνάμ, όπως και Έλληνες πολέμιους της Χούντας, παραμένοντας μέχρι τέλους υπέρμαχος των οικονομικών μεταρρυθμίσεων που απέβλεπαν στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των φτωχότερων στρωμάτων και πολέμιος της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας.

Ωστόσο, το πλούσιο κοινωνικο-οικονομικό του έργο, που στόχευε στη δημιουργία ενός κράτους πρόνοιας και δικαιοσύνης, ανακόπηκε το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου του 1986, όταν επιστρέφοντας από τον κινηματογράφο με τη σύζυγο του και χωρίς συνοδεία, δολοφονήθηκε πισώπλατα σε πολυσύχναστο κεντρικό δρόμο της Στοκχόλμης. Μάλιστα, ένας οδηγός ταξί, που παρακολούθησε το συμβάν, ειδοποίησε τις Αρχές, ενώ δύο περαστικοί έσπευσαν να του προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες, ωστόσο, ήταν αργά, καθώς μέχρι να έρθει το ασθενοφόρο ο Σουηδός πρωθυπουργός είχε πεθάνει.

Όπως ήταν φυσικό, η πολιτική του δολοφονία, προκάλεσε παγκόσμιο σοκ, με εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες να παρακολουθούν την κηδεία του, στην οποία ακούστηκε στα σουηδικά το αγαπημένο του τραγούδι, ο «Καημός» του Μίκη Θεοδωράκη.

Παρά το γεγονός ότι υπήρχαν πολλοί μάρτυρες, κανένας δεν ήταν σε θέση να περιγράψει λεπτομερώς τον δολοφόνο, με όλους, ωστόσο, να συναινούν ως προς την ψυχρότητα του δράστη, που με απόλυτη ψυχραιμία εκτέλεσε το ανυποψίαστο θύμα του. Τελικά, καθ’ υπόδειξη της συζύγου του Πάλμε, η αστυνομία συνέλαβε ως δράστη της δολοφονίας, τον Στιγκ Ένγκστρομ, ο οποίος, αρχικά, καταδικάσθηκε σε ισόβια κάθειρξη και, τελικά, αθωώθηκε, επειδή το δικαστήριο έκρινε ότι μόνη αναγνώριση του κατηγορουμένου ήταν ο λόγος της Λίζμπετ Πάλμε, που δεν ήταν επαρκές στοιχείο για την καταδίκη του.

Δεδομένης της αδυναμίας των σουηδικών αρχών να εξιχνιάσουν την υπόθεση, η δολοφονία του Πάλμε «γέννησε», κατά καιρούς διάφορες θεωρίες συνωμοσίας, με άλλους να κάνουν λόγο για ευθύνη της KGB, της CIA και της ρατσιστικής κυβέρνησης της Νότιας Αφρικής, άλλους να «καρφώνουν» τις μυστικές υπηρεσίες της Γιουγκοσλαβίας και Κροάτες που διεκδικούσαν την απόσχιση της Κροατίας από τη Γιουγκοσλαβία, άλλους να θεωρούν υπαίτιο το κουρδικό PKK κι άλλους να δείχνουν Σουηδούς ακροδεξιούς αστυνομικούς.

Σε κάθε περίπτωση, μέχρι σήμερα η δολοφονία παραμένει ανεξιχνίαστη, αν και τον Ιούνιο του 2020 η εισαγγελέας Κρίστερ Πέτερσον ανακοίνωσε στην κοινή γνώμη ότι πίσω από τη δολοφονία του Πάλμε βρίσκεται ο Ένγκστρομ ο οποίος αυτοκτόνησε το 2000, γι’ αυτό και δεν μπορεί να απαγγείλει καμιά κατηγορία, κλείνοντας οριστικά την έρευνα.