Γαλιλαίος: «Μέτρησε ό,τι είναι μετρήσιμο και κάνε μετρήσιμο ό,τι δεν είναι»

• Παναγιώτα Απέργη - 15 Φεβρουαρίου 2022

Ο Γαλιλαίος γεννήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 1564 στην Πίζα της Ιταλίας και από πολύ μικρή ηλικία η ιδιοφυΐα του ήταν εμφανής. Ο πατέρας του Βιτσέντζο, μουσικός και ξεπεσμένος απόγονος αριστοκρατικής φλωρεντινής οικογένειας, είχε μεγάλα όνειρα για τον γιο του και τον βοηθούσε συνεχώς, ώστε να αποκαταστήσει τη δόξα της οικογένειας. Έτσι, ο Γαλιλαίος έμαθε τα πρώτα γράμματα στο μοναστήρι Βολομπρόζα κοντά στη Φλωρεντία, ενώ στη συνέχεια, λόγω της έντονης επιμονής του πατέρα του γράφτηκε για να σπουδάσει στην Ιατρική Σχολή, στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, την οποία όμως δεν τέλειωσε ποτέ.

Το ενδιαφέρον του για τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά ήταν εμφανές και γρήγορα διακρίθηκε για τις επιδόσεις του, κυρίως όμως για την απροθυμία και για την αντίθεση του να δεχτεί τις δογματικές απόψεις των δασκάλων του που δε βασίζονταν στην άμεση επιστημονική παρατήρηση και την απόδειξη, αλλά στην αυθεντία και στο κύρος των μεγάλων σοφών του παρελθόντος. Σύντομα, άρχισε να μελετά φυσικές επιστήμες, χρησιμοποιώντας περισσότερο την ποσοτική πειραματική μέθοδο του Αρχιμήδη παρά την ποιοτική προσέγγιση του Αριστοτέλη.

Οι γνώσεις του αυτές τον βοήθησαν να βρει δουλειά, δίνοντας διαλέξεις περί Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβα, ενώ αργότερα έγινε και επίσημος μαθηματικός δίπλα στον μεγάλο Δούκα της Τοσκάνης. Η φήμη του σχετικά με τις γνώσεις του στη Φυσική άρχισε να εξαπλώνεται και, μέσα σε λίγα χρόνια, έδινε διαλέξεις σε αίθουσες, όπου βρίσκονταν οι σημαντικότερες προσωπικότητες της Ευρώπης.

Την πρώτη σημαντική ανακάλυψη την έκανε κατά τη διάρκεια μιας λειτουργίας στον καθεδρικό ναό της Πίζας, όταν παρατήρησε τις ταλαντώσεις του πολυελαίου, που κρεμόταν από πάνω του. Ο Γαλιλαίος διαπίστωσε ότι κάθε τόσο ένα ρεύμα αέρα έκανε τον πολυέλαιο να ταλαντεύεται πιο πολύ, και, όπως φαινόταν, πιο γρήγορα και, χρησιμοποιώντας τους σφυγμούς του ως ρολόι, χρονομέτρησε τις ταλαντώσεις και διατύπωσε την αρχή του ισοχρονισμού, σύμφωνα με την οποία ένα εκκρεμές ολοκληρώνει μία ταλάντωση στον ίδιο χρόνο ανεξαρτήτως του πόσο μεγάλη ήταν αυτή.

Στο νόμο αυτό στηρίχθηκε αργότερα ο Ολλανδός αστρονόμος Κρίστιαν Χόιχενς, για να κατασκευάσει το πρώτο ρολόι με εκκρεμές.

Όταν ο Γαλιλαίος έμαθε για την ανακάλυψη του τηλεσκοπίου στην Ολλανδία, αφού το μελέτησε, προχώρησε στην κατασκευή ενός ανώτερου μοντέλου με το οποίο πραγματοποίησε αρκετές σημαντικές ανακαλύψεις, που διεύρυναν το ορατό Σύμπαν, εντοπίζοντας τέσσερις δορυφόρους του Δία, βουνά στη Σελήνη, τις ηλιακές κηλίδες, τους δακτυλίους γύρω από τον πλανήτη Κρόνο και τις φάσεις της Αφροδίτης. Παράλληλα, επιβεβαίωσε ότι η Αφροδίτη περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο και διατύπωσε πρώτος την εκτίμηση ότι ο γαλαξίας αποτελείται από ένα πλήθος αστέρων.

Με τη φήμη του και τη διδασκαλία του να εξαπλώνεται απέκτησε θαυμαστές αλλά και πολέμιους, με βασικότερο όλων τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Ο Γαλιλαίος δίδασκε ότι:

Το βιβλίο που πυροδότησε την αντίδραση της Ιεράς Εξέτασης ήταν ο «Διάλογος επί των δύο κύριων συστημάτων του κόσμου, του πτολεμαϊκού και του κοπερνίκειου», στον οποίο υποστήριζε όσα έλεγε ο αρχαίος Έλληνας Αρίσταρχος, ότι δηλαδή η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο, και όχι ο Ήλιος γύρω από τη Γη, θεωρίες που εξέφρασε και ο Κοπέρνικος με την ηλιοκεντρική θεωρία του.

Όπως ήταν αναμενόμενο, προβάλλοντας μια τέτοια θεωρία που καταδικαζόταν επίσημα από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, οδηγήθηκε, το 1633, ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης, όπου, αφού αναγκάστηκε να ομολογήσει την «πλάνη» του και να αποκηρύξει τη θεωρία του, καταδικάστηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό στη βίλα του στο Αρσέτρι για το υπόλοιπο της ζωής του, όπου και πέθανε στις 8 Ιανουαρίου 1642. Αν και δεν παντρεύτηκε ποτέ απέκτησε δυο κόρες και έναν γιο με την ερωμένη του, Μαρίνα Γκάμπα.

Τριακόσια πενήντα χρόνια μετά τη δίκη του, το 1982, η Εκκλησία τον αποκατέστησε, αναγνωρίζοντας το σφάλμα της για την καταδίκη του μεγάλου αστρονόμου. Μάλιστα, ο τότε Πάπας, Ιωάννης Παύλος Β΄ (1920-2005), ζήτησε δημοσίως συγγνώμη για την αδικία που έγινε, με τον εκκλησιαστικό μηχανισμό εξουσίας, μετά από τριακόσια πενήντα χρόνια, να αναγνωρίζει ότι ισχύει το ηλιοκεντρικό και όχι το γεωκεντρικό σύστημα.