Εφευρέσεις που διαμόρφωσαν το μέλλον της Ιατρικής (μέρος Α΄)

• Παναγιώτα Απέργη - 12 Ιανουαρίου 2024

Από τα πρώτα λίθινα εργαλεία της προϊστορικής εποχής, οι άνθρωποι έζησαν σε ένα κόσμο που διαμορφώθηκε από εφευρέσεις, με τον ανθρώπινο εγκέφαλο να αποτελεί ένα φυσικό εφευρέτη. Οι εφευρέσεις στον ιατρικό τομέα δημιούργησαν μια εναλλακτική λύση σε αναποτελεσματικές ή επικίνδυνες διαδικασίες και βρήκαν νέους τρόπους διάγνωσης και θεραπείας σε ιστορικές προκλήσεις. Σημαντικό ρόλο σε πολλές από τις ιατρικές αλλαγές έχει παίξει και η τεχνολογία.

Κάποιες, λοιπόν, από τις εφευρέσεις που έφεραν επανάσταση στην ιατρική και άλλαξαν τον κόσμο για πάντα είναι:

1.Το θερμόμετρο

Δεν είναι σίγουρο ποιος ακριβώς εφηύρε αυτή τη συσκευή. Η πρώτη συσκευή που χρησιμοποιήθηκε για τη μέτρηση της θερμοκρασίας εμφανίστηκε το 1592 και ήταν δημιούργημα του Galileo Galilei (1564-1642). Μέχρι τις αρχές του 18ου αι. είχαν επινοηθεί μέχρι και 35 κλίμακες θερμοκρασίας. Για πρώτη φορά, το 1714, ο Gabriel Fahrenheit (1686-1736) εφηύρε το θερμόμετρο υδραργύρου, το οποίο χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Αυτό παρήγαγε ακριβή θερμοκρασία σε μια κλίμακα από 32ο-96ο. Η πρώτη κλίμακα Κελσίου αποδίδεται στον Σουηδό αστρονόμο Anders Celsius (1701-1744), ο οποίος την ανέπτυξε το 1742.

Στις αρχές του 21ου αι. τα θερμόμετρα υδραργύρου αντικαταστάθηκαν από τα ηλεκτρονικά ψηφιακά θερμόμετρα, που δεν περιέχουν τον τοξικό υδράργυρο και είναι πιο ακριβή. Επίσης, έχουν χρησιμοποιηθεί τα μαγνητικά και τα υπέρυθρα θερμόμετρα.

2.Το στηθοσκόπιο

Το πρωταρχικό όφελος από τη χρήση του στηθοσκοπίου είναι ότι επιτρέπει στον γιατρό να ακούει τους ήχους των εσωτερικών ανθρώπινων οργάνων.

Πριν εφευρεθεί το στηθοσκόπιο, οι γιατροί άκουγαν τους χτύπους της καρδιάς των ασθενών βάζοντας το αυτί στο στήθος τους, μια αρκετά ωμή και αναποτελεσματική μέθοδος. Για παράδειγμα, εάν υπήρχε σημαντική μόνωση μεταξύ της καρδιάς και του εξωτερικού τού στήθους, με τη μορφή λίπους, αυτή η μέθοδος ήταν αποτυχημένη. Ο Γάλλος γιατρός René Laënnec (1781-1826) αντιμετώπισε μια παρόμοια κατάσταση, το 1819, όταν δεν μπορούσε να κρίνει με ακρίβεια τους καρδιακούς παλμούς ενός από τους ασθενείς του.

Έτσι επινόησε το «στηθοσκόπιο», δημιουργώντας έναν ξύλινο σωλήνα σε σχήμα τρομπέτας, που ενίσχυε τους ήχους που προέρχονταν από τους πνεύμονες και την καρδιά. Αυτή η αρχή της ενίσχυσης του ήχου δεν έχει αλλάξει ακόμη. Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα ο George P. Camman (1804-1863) δημιούργησε το πρώτο στηθοσκόπιο που χρησιμοποιήθηκε για περισσότερα από 100 χρόνια με ελάχιστες τροποποιήσεις.

Το μονοφωνικό στηθοσκόπιο, σήμερα, έχει αντικατασταθεί από τον διφωνικό τύπο, που αποτελείται από ένα κωδονικό άκρο, από το οποίο ξεκινάει ο ελαστικός σωλήνας που μεταφέρει τους ήχους στα αυτιά του εξεταστή (διπλά στηθοσκόπια) και απομονώνει τους εξωτερικούς θορύβους.

3.Υποδερμική βελόνα

Στην αρχαία Ελλάδα και Ρώμη η ένεση, ως μέθοδος χορήγησης φαρμάκων, ήταν γνωστή και οι γιατροί χρησιμοποιούσαν λεπτά κοίλα εργαλεία για να εγχέουν υγρά στο σώμα. Το 1656 ο Άγγλος αρχιτέκτονας, φυσικός, μαθηματικός και αστρονόμος Christopher Wren (1632-1723) ενέχυσε ενδοφλέβια ένεση σε ένα σκύλο, μέσα από ένα πτερύγιο χήνας. Οι πρώτοι που πειραματίστηκαν κάνοντας ενέσεις σε ανθρώπους ήταν οι Johann Daniel Major από το Κίελο και Johann Sigismund Elsholtz από το Βερολίνο. Ωστόσο τα πρώιμα αυτά πειράματα ήτα σε γενικές γραμμές αναποτελεσματικά και αρκετές φορές θανατηφόρα, με αποτέλεσμα η ένεση να πέσει σε δυσμένεια για δυο αιώνες.

Το 1851, ο γιατρός Σκωτσέζος Alexander Wood (1817-1884) εφηύρε την πρώτη υποδερμική σύριγγα από γυαλί, η οποία επέτρεψε στον χρήστη να εκτιμήσει τη δοσολογία με βάση τα επίπεδα υγρού που παρατηρήθηκαν μέσα από το γυαλί. Ταυτόχρονα με τη δουλειά του Wood στο Εδιμβούργο, ο Γάλλος ορθοπεδικός χειρουργός Charles Pravaz (1791-1853) πειραματίστηκε με υποδερμικές ενέσεις σε πρόβατα, χρησιμοποιώντας μια σύριγγα δικού του σχεδίου.

Σήμερα οι υποδερμικές βελόνες κατασκευάζονται συνήθως από ανοξείδωτο χάλυβα ή νιόβιο, μέσω μιας διαδικασίας που είναι γνωστή ως έλξη σωλήνα, όπου ο σωλήνας τραβιέται μέσω προοδευτικά μικρότερων καλουπιών για την κατασκευή της βελόνας. Το άκρο της βελόνας είναι λοξότμητο για να δημιουργήσει μια αιχμηρή άκρη, επιτρέποντας την εύκολη διείσδυση της βελόνας στο δέρμα. Χρησιμοποιούνται για την παροχή της σωστής δόσης φαρμάκου στη θεραπεία και την εξαγωγή σωματικών υγρών με ελάχιστο πόνο και κίνδυνο μόλυνσης, καθώς είναι πλήρως αποστειρωμένες.

4.Καρδιακός Βηματοδότης

Είναι η ηλεκτρονική συσκευή που με τη δημιουργία ηλεκτρικών ερεθισμάτων από ηλεκτρόδια, προκαλείται συστολή των μυών της καρδιάς και, ως εκ τούτου, άμεση άντληση αίματος. Έτσι η καρδιά συσπάται έντονα και επανέρχεται στον κανονικό της ρυθμό. Το 1950, ο Καναδός ηλεκτρολόγος μηχανικός John Hopps (1919-1998) ήταν ο πρώτος που σχεδίασε και δημιούργησε τον πρώτο εξωτερικό τεχνητό βηματοδότη.

Η πρώτη βηµατοδότηση αποδίδεται στον Αυστραλό αναισθησιολόγο Mark C. Lidwill, λίγο πριν το 1929, ενώ η σύγχρονη εποχή της βηµατοδότησης άρχισε το 1961, όταν ο Seymour Furman (1931-2006) και συνεργάτες του τοποθέτησαν τον πρώτο διαφλέβιο βηµατοδότη.

Σήμερα οι βηματοδότες είναι πολύ πιο εξελιγμένοι, έχουν μέση διάρκεια μπαταρίας 20 χρόνια και η χρήση τους έχει γενικευτεί. Η εμφύτευσή τους είναι μια επέμβαση ρουτίνας, με εξαιρετικά χαμηλό κίνδυνο, όταν γίνεται από καρδιοχειρουργούς και, οπωσδήποτε, σε εξειδικευμένες νοσοκομειακές μονάδες.